Tại sao Trung Quốc không sợ Trump?

Nguồn: Diêm Học Thông, "Why China Isn't Scared of Trump," Foreign Affairs, 20/12/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Căng thẳng Mỹ-Trung có thể gia tăng, nhưng chủ nghĩa biệt lập của Trump sẽ có lợi cho Bắc Kinh.

Suốt nhiều năm, Donald Trump đã chỉ trích Trung Quốc, mô tả nước này là nguyên nhân gốc rễ của mọi tệ nạn ở Mỹ. Ông than thở về thâm hụt thương mại khổng lồ giữa Washington với Bắc Kinh, và đổ lỗi rằng Trung Quốc đã làm mục ruỗng trung tâm công nghiệp của Mỹ. Ông khẳng định đại dịch COVID-19 là do lỗi của Trung Quốc. Gần đây hơn, ông tiếp tục gán cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau opoid của Mỹ cho Bắc Kinh, cáo buộc Trung Quốc "tấn công" Mỹ bằng fentanyl. Trung Quốc xuất hiện trong các cuộc mít tinh và họp báo của Trump như một kẻ thù khổng lồ, một kẻ thù mà chỉ riêng ông mới có thể khuất phục. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông đã đảo lộn chính sách của Mỹ trong nhiều thập kỷ bằng cách khởi xướng một cuộc thương chiến với Trung Quốc. Khi chuẩn bị bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, những lập luận và các cuộc bổ nhiệm nội các của Trump cho thấy rằng ông sẽ củng cố cách tiếp cận cứng rắn đó. Quan hệ vốn đã trắc trở giữa hai nước sẽ càng trở nên trắc trở hơn.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo Trung Quốc lại không nhìn Trump với sự sợ hãi. Họ đã học được rất nhiều từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Khuynh hướng bảo hộ kinh tế của ông sẽ dẫn đến nhiều tranh chấp hơn và làm gia tăng căng thẳng, nhưng Bắc Kinh tin rằng họ có thể điều hướng những cuộc đối đầu như vậy. Hơn nữa, cam kết đáng ngờ của Trump đối với các đồng minh của Mỹ sẽ khuyến khích các quốc gia khác phòng bị nước đôi, xây dựng quan hệ với Bắc Kinh để bù đắp cho sự khó lường của Washington. Khả năng xảy ra xung đột quân sự với Mỹ cũng ở mức thấp. Vì chính sách đối ngoại của Trump chưa bao giờ thể hiện bất kỳ cam kết ý thức hệ sâu sắc nào, nên có lẽ không có khả năng cạnh tranh giữa hai nước sẽ mang tính hủy diệt hơn thời Chiến tranh Lạnh. Trump không muốn bị vướng vào chiến tranh và muốn tập trung nhiều hơn vào các cải cách trong nước. Ông sẽ sớm trở lại Nhà Trắng với ý định kiềm chế Trung Quốc, nhưng các nhà lãnh đạo Trung Quốc không sợ sự trở lại đó.

KHÔNG BỊ TRUMP LÀM NẢN LÒNG

Bắc Kinh không tin rằng kết quả của cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 có nhiều ảnh hưởng đến quỹ đạo chung của chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc. Bất kể ai bước vào Nhà Trắng, tổng thống tiếp theo của Mỹ cũng được hậu thuẫn bởi sự đồng thuận lưỡng đảng xem Trung Quốc là mối đe dọa đối với sự thống trị toàn cầu của Mỹ và sẽ tiếp tục cố gắng kiềm chế Trung Quốc. Tất nhiên, không phải mọi thứ sẽ giữ nguyên như vậy từ chính quyền này sang chính quyền khác. Chính sách Trung Quốc của Trump trong nhiệm kỳ thứ hai không chỉ khác với chính sách của Tổng thống Joe Biden, mà còn khác với chính sách của nhiệm kỳ đầu tiên của chính ông. Ví dụ, Trump đã lấp đầy các vị trí chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia quan trọng bằng những nhân vật cực đoan cánh hữu, một số người trong số họ chưa đến 50 tuổi, đánh dấu sự thay đổi so với kiểu quan chức cấp cao mà ông đã lựa chọn sau cuộc bầu cử năm 2016. Khác với bộ máy trước đây – bộ máy với nhiều nhân vật là quan chức quân đội thấm nhuần kinh nghiệm của giai đoạn cuối Chiến tranh Lạnh, khi Trung Quốc và Mỹ là đối tác chiến lược với nhau – những lựa chọn mới của Trump đã trưởng thành trong thời kỳ Trung Quốc trỗi dậy nhanh chóng trên trường quốc tế. Họ xem Trung Quốc là mối đe dọa chính của Mỹ, và họ ủng hộ các chính sách cực đoan và mang tính cưỡng bức hơn để ngăn chặn sự tiến bộ của Trung Quốc.

Tuy nhiên, một cách tiếp cận cứng rắn như vậy có thể không hiệu quả trong bối cảnh địa chính trị đã thay đổi đáng kể kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Trump. Khi Trump bước vào Nhà Trắng vào năm 2017, hầu hết các quốc gia đều nghĩ rằng ông sẽ hành xử giống như một nhà lãnh đạo thông thường, một người sẽ ra quyết định trung lập về mặt ý thức hệ và hợp lý về mặt kinh tế. Các đồng minh lớn của Mỹ hy vọng rằng Trump sẽ cam kết bảo vệ an ninh của họ. Bắc Kinh thậm chí còn mời Trump đến thăm Trung Quốc ngay năm đầu tiên trong nhiệm kỳ của ông. Bất chấp sự phản đối của Mỹ đối với việc Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014, Điện Kremlin đã mời Trump đến Moscow vào năm 2017 để tham dự lễ kỷ niệm chiến thắng Thế chiến II thường niên của Nga.

Giờ đây, các nhà lãnh đạo muốn bảo vệ đất nước của họ khỏi sự bất ổn của nhiệm kỳ thứ hai của Trump. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã mời Trump đến Paris vào đầu tháng 12, hy vọng nhấn mạnh với vị Tổng thống đắc cử của Mỹ rằng người châu Âu sẽ là những người ra quyết định chính khi nói đến an ninh của họ. Đức và Nhật Bản lo ngại rằng Trump sẽ yêu cầu nhiều khoản thanh toán tài chính hơn để đảm bảo sự hiện diện của quân đội Mỹ tại các quốc gia của họ. Chính phủ lâm thời của Hàn Quốc thì sợ rằng Trump sẽ lợi dụng việc họ thiếu thẩm quyền để đòi hỏi các lợi ích kinh tế. Trump sẽ phải chật vật với thực tế là Nga và Mỹ hiện đang ở hai phe đối lập trong cuộc chiến ở Ukraine. Sự ủng hộ chính trị và viện trợ quân sự không gì lay chuyển của Washington cho chiến dịch tàn bạo của Israel ở Gaza – mà nhiều người trên thế giới xem là một hành động diệt chủng – đã phơi bày thói đạo đức giả trong các tuyên bố của Mỹ về việc bảo vệ luật pháp quốc tế và nhân quyền.

Kể từ khi Trump nhậm chức cách đây tám năm, Bắc Kinh đã trở nên thành thạo hơn trong việc quản lý sự cạnh tranh với Washington. Có thể nói rằng, cạnh tranh đã thực sự bắt đầu từ năm 2010 khi Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố "xoay trục sang châu Á." Trong những năm tiếp theo, Bắc Kinh đã điều hướng những chiến lược khác nhau của chính quyền Obama, Trump, và Biden. Obama và Biden đã cố gắng kiềm chế Trung Quốc thông qua các cách tiếp cận đa phương, trong khi Trump đi theo con đường đơn phương hơn. Với kinh nghiệm đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc không hề nao núng trước viễn cảnh Trump có thêm một nhiệm kỳ nữa, và thậm chí còn công khai công bố các hướng dẫn chiến lược về cách xử lý các chính sách tiềm tàng của tổng thống đắc cử đối với Trung Quốc vào tháng 11. Theo tài liệu do tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Los Angeles công bố vào ngày 17/11, Bắc Kinh sẽ tuân thủ "cam kết tôn trọng lẫn nhau, cùng tồn tại hòa bình, và hợp tác cùng có lợi như những nguyên tắc để xử lý quan hệ Trung Quốc-Mỹ." "Tôn trọng lẫn nhau" ẩn ý rằng Trung Quốc sẽ trả đũa bất kỳ hành động khiêu khích nào của Trump; "cùng tồn tại hòa bình" có nghĩa là Trung Quốc sẽ tìm cách kéo Trump vào cuộc đối thoại về việc quản lý những khác biệt và xung đột để ổn định quan hệ song phương; và "hợp tác cùng có lợi" đề cập đến việc làm việc cùng nhau trong những vấn đề toàn cầu mà Trung Quốc và Mỹ có chung lợi ích, chẳng hạn như chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, phát triển các quy định và hướng dẫn cho trí tuệ nhân tạo, và hạn chế dòng chảy các loại thuốc bất hợp pháp.

CHÔNG GAI PHÍA TRƯỚC

Trump dường như có ý định áp dụng chủ nghĩa bảo hộ kinh tế trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, đặc biệt là khi nói đến Trung Quốc. Ông tuyên bố rằng mình có thể áp thêm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, áp đặt nhiều hạn chế hơn đối với đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc, cũng như vốn của Trung Quốc trên thị trường chứng khoán Mỹ, đặt ra nhiều hạn chế hơn đối với hợp tác công nghệ, và giảm số lượng sinh viên Trung Quốc du học tại Mỹ. Những quyết định này chắc chắn sẽ gây ra nhiều rạn nứt hơn giữa Bắc Kinh và Washington. Chính quyền Biden đã gia hạn mức thuế mà Trump áp dụng đối với các sản phẩm của Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, nhưng chủ yếu chỉ tập trung vào việc loại Trung Quốc khỏi các chuỗi cung ứng công nghệ, mà không tìm cách phân tách hoàn toàn nền kinh tế Mỹ khỏi Trung Quốc. Trong nhiệm kỳ của Biden, thương mại trong các lĩnh vực khác giữa Trung Quốc và Mỹ vẫn được duy trì ngay cả khi hợp tác về công nghệ tiên tiến đã dừng lại. Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, Trump có thể sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc phân tách sâu rộng, và cố gắng giảm mạnh thị phần của các sản phẩm Trung Quốc tại Mỹ, bao gồm cả hàng hóa được lắp ráp bên ngoài Trung Quốc nhưng phụ thuộc nhiều vào đầu tư và linh kiện của Trung Quốc. Bắc Kinh có thể sẽ trả đũa. Và động thái ăn miếng trả miếng này có thể đẩy cuộc thương chiến đang âm ỉ giữa hai cường quốc lên một đỉnh điểm mới, gây hậu quả tai hại cho nền kinh tế toàn cầu khi nhiều quốc gia khác cũng vội vã áp dụng chính sách bảo hộ của riêng họ.

Trong lúc Trump chuẩn bị leo thang chiến tranh thương mại, chính quyền của ông có thể sẽ tăng cường áp lực quân sự lên Bắc Kinh. Khi phải đối đầu với các đối thủ, Trump thường chuyển sang các chiến thuật bắt nạt và hù dọa, chẳng hạn như đe dọa tấn công Triều Tiên bằng "lửa và thịnh nộ" sau khi Bình Nhưỡng thử tên lửa tầm trung vào năm 2017. Marco Rubio, ứng viên của Trump cho chức ngoại trưởng, và Pete Hegseth, ứng viên cho chức bộ trưởng quốc phòng, đều được xem là những nhân vật diều hâu với Trung Quốc với niềm tin chống cộng mạnh mẽ. Nếu Thượng viện chấp thuận đề cử của họ, họ có thể khuyến khích xu hướng hù dọa của Trump trong lúc Mỹ tìm cách giải quyết căng thẳng quân sự với Bắc Kinh, đặc biệt là khi nói đến các vấn đề hàng hải ở Biển Đông và các cuộc xung đột xoay quanh Đài Loan. Bằng các luận điệu hiếu chiến và hành động bốc đồng, Washington có thể gây ra các cuộc khủng hoảng tương tự như cuộc khủng hoảng xảy ra sau chuyến thăm Đài Loan năm 2022 của Nancy Pelosi, khi đó là Chủ tịch Hạ viện Mỹ, khi Trung Quốc đáp trả hành động khiêu khích của Mỹ bằng cách tăng cường hoạt động quân sự ở trong và xung quanh Eo biển Đài Loan. Sẽ không có gì ngạc nhiên nếu Trump hoặc các quan chức của ông gây ra những sự cố tương tự và làm gia tăng căng thẳng Mỹ-Trung.

Nhiệm kỳ thứ hai của Trump gần như chắc chắn sẽ làm giảm nhiệt các cuộc đối thoại chính thức giữa Bắc Kinh và Washington. Dưới thời chính quyền Obama, đã có hơn 90 kênh đối thoại chính thức giữa hai chính phủ. Đến cuối nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, không còn kênh nào trong số đó hoạt động. Trump có thể sẽ đình chỉ gần 20 kênh liên lạc với Trung Quốc mà chính quyền Biden đã thiết lập, hoặc ông có thể thay thế chúng bằng các kênh mới dưới sự giám sát trực tiếp của mình thay vì thông qua các quan chức cấp cao. Nhưng Trung Quốc sẽ hết sức thận trọng khi tiếp cận Trump, vì các nhà lãnh đạo Trung Quốc vẫn nhớ rõ cách mà chuyến thăm Bắc Kinh của Trump vào tháng 11/2017 đã dẫn đến sự xấu đi nhanh chóng trong quan hệ song phương vào tháng tiếp theo, khi Washington phủ nhận vị thế của Trung Quốc là một quốc gia đang phát triển trong Tổ chức Thương mại Thế giới.

Ngoài sự đấu đá giữa các chính phủ, sự thù địch giữa Trung Quốc và Mỹ có thể gia tăng ở cấp độ xã hội. Chủ nghĩa dân túy đang dần mạnh lên ở cả hai quốc gia, thổi bùng ngọn lửa của chủ nghĩa diều hâu cực đoan. Nếu Trump hiện thực hóa lời đe dọa nhắm vào Trung Quốc bằng các biện pháp kinh tế và có thêm những lời đe dọa khác, căng thẳng chính trị giữa hai bên chắc chắn sẽ khuyến khích thái độ thù địch giữa người dân của họ. Cả những người theo chủ nghĩa dân túy Mỹ và những người theo chủ nghĩa dân túy Trung Quốc (các nhóm chủ yếu bao gồm những cư dân mạng cấp tiến, theo dõi những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan) đều quy nguyên nhân gây ra các vấn đề trong nước của họ là do sự độc ác của nước ngoài, một lập luận sẽ được nhà cầm quyền khuyến khích vì nó thuận tiện đổ lỗi cho một tác nhân bên ngoài. Sẽ khó để cải thiện quan hệ song phương khi áp lực văn hóa và xã hội khiến hai nước rơi vào bất hòa.

KHOẢNG CÁCH QUYỀN LỰC

Nhiệm kỳ thứ hai của Trump có thể làm gia tăng căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ khi ông cố gắng sử dụng áp lực kinh tế và quân sự để kiềm chế Bắc Kinh. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiệm kỳ tổng thống của Trump cũng có thể mang lại lợi ích cho Trung Quốc theo nhiều cách. Thứ nhất, sự thờ ơ tương đối của Trump đối với các vấn đề ý thức hệ có thể làm dịu đi một số khía cạnh của cuộc cạnh tranh với Bắc Kinh. Chẳng hạn, với đôi mắt tập trung vào lợi nhuận, Trump chưa bao giờ thực sự quan tâm đến việc ủng hộ nhân quyền. Ông không quan tâm đến việc định hình hệ thống chính trị của Trung Quốc sao cho phù hợp với các đối tác phương Tây, và do đó, gần như không có khả năng ông can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Trung Quốc. Bắc Kinh không có kế hoạch truyền bá ý thức hệ của mình ra quốc tế. Đảng Cộng sản Trung Quốc chỉ tập trung vào việc duy trì sự ổn định chính trị trong nước. Xung đột kinh tế và chiến lược có thể gia tăng giữa Bắc Kinh và Washington trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump, nhưng chúng sẽ không leo thang thành xung đột ý thức hệ khiến hai bên đối đầu trực tiếp.

Chủ nghĩa biệt lập chính trị của Trump – phiên bản ngoại giao của chủ nghĩa bảo hộ kinh tế của ông – có thể khiến Mỹ giảm đầu tư vào việc bảo vệ các đồng minh truyền thống. Tổng thống đắc cử từ lâu đã chỉ trích các đồng minh của Mỹ vì lợi dụng sức mạnh và sự hào phóng của nước này. Những lời phàn nàn này có thể thúc đẩy các đồng minh của Mỹ, ở châu Âu lẫn Đông Á, nhận ra lợi ích của việc phòng bị nước đôi giữa Trung Quốc và Mỹ. Ví dụ, hãy xem xét trường hợp của Singapore. Vào năm 2010, khi cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc dần tăng cao, Singapore đã áp dụng chiến lược phòng bị nước đôi giữa hai cường quốc. Nước này đã dựa vào quan hệ kinh tế với Trung Quốc, trong khi dựa vào Mỹ để đảm bảo an ninh. Nhiều quốc gia khác đã làm theo, bao gồm Nhật Bản, Đức, Pháp, Anh, và các quốc gia thành viên ASEAN khác.

Kể từ năm 2022, cuộc chiến ở Ukraine đã làm rung chuyển nhiều nước phương Tây và buộc họ phải liên kết chặt chẽ hơn với Mỹ. Nhưng nếu Trump cắt giảm viện trợ quân sự cho Ukraine, như ông đã hứa trong chiến dịch tranh cử, thì niềm tin vào các lời hứa về an ninh của Mỹ có thể suy yếu. Để củng cố nền kinh tế của mình, từ đó giúp họ hỗ trợ tốt hơn cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine, các nước châu Âu có thể trở thành những nước phòng bị rõ ràng hơn, tạo cho Trung Quốc những cơ hội mới để xây dựng quan hệ hợp tác kinh tế với các đồng minh truyền thống của Mỹ. Trump cũng tự xem mình là người gìn giữ hòa bình và muốn trở thành người đã chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Trung Quốc có thể đóng vai trò xây dựng trong việc giúp Trump đạt được mục tiêu đó. Cuộc chiến Ukraine chỉ gây ra hậu quả tiêu cực cho nền kinh tế Trung Quốc và Bắc Kinh sẽ rất vui khi thấy nó kết thúc. Trung Quốc có quan hệ chặt chẽ với Nga. Họ có thể tận dụng ảnh hưởng đó để hợp tác với Trump và tìm ra một thỏa thuận hòa bình hiệu quả.

Trump cũng sẽ tìm cách tránh gây xung đột công khai với Trung Quốc, bất kể lời lẽ gay gắt của ông. Vấn đề độc lập của Đài Loan đã, đang, và sẽ là nguồn gây căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington, nhưng Trung Quốc và Mỹ khó có thể đi đến chiến tranh vì vấn đề này. Trong bốn năm tới, sự chú ý của Bắc Kinh sẽ tập trung đáng kể vào nhiệm vụ phục hồi nền kinh tế đang chậm lại của đất nước. Trung Quốc sẽ không lập ra một thời gian biểu thống nhất với Đài Loan vì họ chủ yếu quan tâm đến tăng trưởng GDP của chính mình. Về phần mình, Trump muốn đi vào lịch sử như một trong những tổng thống Mỹ vĩ đại nhất, ngang hàng với những nhân vật như George Washington và Abraham Lincoln. Vì mục đích đó, ông sẽ tập trung vào các cải cách trong nước và xây dựng một nền kinh tế trong nước vững mạnh. Ông sẽ không muốn bị vướng vào vấn đề Đài Loan và chấp nhận rủi ro bước vào một cuộc chiến giữa các cường quốc – suy cho cùng, ông rất tự hào vì đã không phát động một cuộc chiến nào trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.

Những ai dự đoán sẽ xảy ra chiến tranh lạnh giữa Trung Quốc và nước Mỹ của Trump đã sai lầm. Cuộc cạnh tranh của Mỹ với Trung Quốc không phải là về ý thức hệ – như cuộc cạnh tranh với Liên Xô – mà là về công nghệ. Trong thời đại kỹ thuật số, an ninh và thịnh vượng phụ thuộc rất nhiều vào tiến bộ công nghệ. Trung Quốc và Mỹ sẽ chiến đấu vì sự đổi mới trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, và giành giật thị trường và chuỗi cung ứng công nghệ cao. Họ sẽ không – và chắc chắn không phải dưới thời Trump – tìm cách chuyển đổi nước còn lại sang ý thức hệ quản lý ưa thích của họ. Liên Xô và Mỹ đã sử dụng các cuộc chiến ủy nhiệm để truyền bá chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa tư bản. Và cho đến nay, phương Nam toàn cầu vẫn cảm nhận được sự tàn phá và biến động mà các cuộc chiến này gây ra trên khắp thế giới. Tuy nhiên, ngày nay, các cuộc xung đột ủy nhiệm giữa các cường quốc không có mục đích như vậy. Bắc Kinh không quan tâm đến việc thay đổi ý thức hệ của một quốc gia khác. Tương tự, Trump không quan tâm đến việc truyền bá các giá trị của Mỹ, bất kể ông nghĩ chúng là gì. Ông xem cuộc chiến ở Ukraine là một cuộc chiến ủy nhiệm chống lại Nga và cho rằng nỗ lực này là đáng phản đối. Không có lý do gì để ông khơi mào một cuộc chiến ủy nhiệm chống lại Trung Quốc ở Eo biển Đài Loan hoặc ở Biển Đông. Suy cho cùng, Trung Quốc có nhiều nguồn lực kinh tế và quân sự hơn Nga.

Trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc, chính sách đối ngoại thường đóng vai trò thứ yếu so với chính sách đối nội. Dù chủ nghĩa biệt lập của Trump chắc chắn tạo ra cơ hội cho Bắc Kinh cải thiện quan hệ với các đồng minh của Mỹ, nhưng các cải cách trong nước mới là yếu tố thực sự quyết định tiến trình cạnh tranh giữa hai cường quốc. Hiện tại, cả các nhà lãnh đạo Trung Quốc lẫn đội ngũ của Trump đều đang bận tâm đến các vấn đề trong nước hơn là các vấn đề đối ngoại. Nếu các nhà lãnh đạo Trung Quốc thực hiện cải cách tốt hơn đội ngũ của Trump trong bốn năm tới, Trung Quốc sẽ thu hẹp khoảng cách quyền lực với Mỹ. Nhưng nếu Trump thực hiện tốt hơn Trung Quốc về khía cạnh này – đồng thời tránh các xung đột và sự ràng buộc gây tổn hại ở nước ngoài – thì khoảng cách quyền lực giữa hai nước sẽ ngày càng lớn hơn.

Diêm Học Thông là Giáo sư danh dự và Chủ tịch danh dự của Viện Quan hệ Quốc tế tại Đại học Thanh Hoa.

Trần Tôn Trung Sơn, từ một cậu bé khuyết tật lang thang

 TCVM – Với bàn tay chỉ có hai ngón, tuổi thơ phiêu bạt nơi ghế đá công viên, con đường không trải hoa hồng, nhưng bằng nghị lực và ý chí, Trần Tôn Trung Sơn đã trở thành sinh viên trường đại học danh tiếng bậc nhất thế giới và hiện tại đang làm cố vấn cao cấp cho Tập đoàn IBM tại Mỹ.

Những ngày tháng vô gia cư

Trần Tôn Trung Sơn sinh năm 1992 trong một gia đình nghèo tại bờ sông Bến Hải, Quảng Trị. Ngày Sơn ra đời, cả nhà ai cũng buồn vì cánh tay trái ngắn tũn teo lại, không có bàn tay, còn tay phải thì cũng chỉ có 2 ngón. Ba mẹ Sơn rất đau buồn khi biết đó là di chứng của chiến tranh để lại, khi đó thay bằng việc nhận được những lời chia sẻ động viên thì dân làng lại luôn xì xào bàn tán về đứa con có thân hình bất thường.

Vào một đêm, khi Sơn mới được 20 ngày tuổi, ba mẹ em đã gạt đi những giọt nước mắt, cùng nhau ôm con rời bỏ quê hương lên tàu vào Sài Gòn với hy vọng có thể thay đổi tương lai cho con. Anh chị không muốn con phải chịu thêm những ánh mắt soi mói của những người xung quanh và mong con tự do lớn lên và phát triển như những trẻ em bình thường khác.

Cuộc sống nơi phố thị thật không dễ dàng. 3 năm đầu, "ngôi nhà" của gia đình Sơn là công viên Tao Đàn, "giường" chính là tấm chiếu trải xuống đất. Ba mẹ Sơn ban ngày gửi Sơn tại làng Hòa Bình (Bệnh viện Từ Dũ ngày nay) để đi làm thuê, đi học nghề. Đêm xuống, cả nhà lại về công viên ngủ. Trong hoàn cảnh ngặt nghèo ấy, ba mẹ Sơn vẫn ngày đêm không nguôi giấc mơ nuôi con ăn học nên người.

"Những chiếc ghế công viên đã trở thành ngôi nhà mới của chúng tôi, nơi hành trình của tôi bắt đầu. Bố tôi làm việc cả ngày trong nhà hàng, trên lưng vừa cõng tôi vừa rửa bát đĩa và lau chùi nhà vệ sinh. Đêm đến, hai cha con tôi ngủ trên bất kỳ chiếc ghế nào tìm thấy. Để giữ ấm cho tôi, bố tôi cởi áo trải lên ghế và ôm chặt lấy tôi... Trong 3 năm, bố tôi chưa một đêm ngủ yên. Trong 3 năm đó, ông đã không ngừng từ bỏ hy vọng sẽ tìm ra cuộc sống tốt hơn cho tôi" – Trần Tôn Trung Sơn, sinh viên Đại học Havard viết.

Nghị lực phi thường

Mãi đến năm Sơn 7 tuổi, ba mẹ em mới tiết kiệm được chút tiền để thuê một phòng trọ nhỏ. Sơn đến tuổi đi học là lúc ba mẹ lại tiếp tục đối mặt với những khó khăn mới. Khi đến các trường xin cho con đi học, hiệu trưởng trường nào cũng đều lắc đầu với đứa trẻ không lành lặn. Thương con nên ba Sơn nhẫn nhịn lặn lội ngược xuôi, quyết tìm bằng được cho con một nơi để có thể được học con chữ.

Tấm lòng thương con của cha Sơn dường như đã cảm động trời xanh. Khi cô Hiệu trưởng Trường tiểu học dân lập Vạn Hạnh khi nhìn thấy ánh mắt vô vọng của cha Sơn, cô đã xúc động và đồng ý nhận Sơn vào học. Trường cách chỗ ở của gia đình Sơn 20 km, ba Sơn lại phải chuyển chỗ làm. Cuộc đời của ba hy sinh tất cả để mong Sơn có thể được học hành tốt nhất. Hết giờ học ở trường, ba chở Sơn đến nhà một cô giáo dạy trẻ khuyết tật cách trường 15 km để học viết chữ. Hành trình đó diễn đều trên cái vòng quay của bánh xe mỗi ngày, cho tới 9h đêm hai cha con mới về đến phòng trọ.

Những tháng ngày ngồi bên nhìn con tập viết bằng 2 ngón tay vô cùng đau đớn, ba của Sơn đau nhói lòng nhưng vẫn thủ thỉ động viên con... Không phụ sự kỳ vọng và tình yêu thương của ba mẹ, càng lớn Sơn càng thông minh và nghị lực.

Sơn luôn cố gắng hết mình để xứng đáng với tình yêu vĩ đại của cha mẹ. Năm lớp 5, Sơn là học sinh giỏi cấp thành phố môn Toán và Tiếng Việt, là một trong 5 học sinh giỏi nhất Q.Tân Bình, thủ khoa đầu vào Trường Nguyễn Gia Thiều, thủ khoa kỳ thi vào lớp chuyên Anh Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa. Lên THPT, Sơn đậu vào trường Phổ thông Năng khiếu (ĐH Quốc gia TP.HCM) và liên tục là học sinh xuất sắc của trường trong nhiều năm.

Sơn đã bước đi và trưởng thành một cách mạnh mẽ, phi thường hơn cả những người bình thường khác. Năm 2010, sau khi học xong lớp 11 trường Phổ thông Năng khiếu TP.HCM, Sơn nhận được học bổng 2 năm tại trường Trung học Fairmont (Mỹ). Sơn cũng tham gia rất nhiều hoạt động thiện nguyện tại châu Phi, dạy học cho trẻ em nghèo, gây quỹ giúp đỡ người vô gia cư.

Ba Sơn tự hào chia sẻ về những cố gắng của em khi bài luận của Sơn khi nộp đơn vào ĐH Harvard đã làm vị giáo sư bật khóc. Đó chính là bài luận bằng tiếng Anh của cậu bé bị chất độc da cam cướp đi sự lành lặn của đôi tay, tựa đề "Nhìn đời qua bàn tay", có đoạn:

"Khi còn là đứa trẻ, bàn tay này đã víu chặt mặt đất để giúp tôi cân bằng. Nó đã nắm chặt lại để giúp tôi có những cú đấm mạnh nhất khi chơi võ. Nó bám chặt vào thành chiếc xe đạp đua 4 bánh của tôi. Khi lớn lên, bàn tay này đã chịu đau đớn viết nên những con số, những nét chữ cho đến khi tôi có thể viết nên bài luận đầu tiên của mình về mẹ. Sau này, nó đã cầm bút để diễn tả những ý nghĩ tôi có trong đầu và giúp tôi giải những bài toán khó. Bàn tay duy nhất này đã từng tháo rời chiếc xe đạp của bố tôi ra để xem nó hoạt động thế nào, giúp tôi xoay tròn chiếc thước lên không trung giống như các nhà sư Thiếu Lâm, hay thích thú vẽ nên những bức tranh người que. Nó đã cầm viên phấn khi tôi dạy toán cho trẻ em nghèo, gõ lên bàn phím khi tôi làm việc cho một công ty máy tính trong kỳ nghỉ hè, và nắm lấy tay của bất cứ ai tôi gặp...".
Khi đọc xong bài luận, các giáo sư của ĐH Harvard đã bật khóc trước chàng trai nhỏ bé có nghị lực phi thường. Cùng với thành tích học tập và các hoạt động đáng nể trong quá trình học trung học của Sơn, năm 2011, Trường ĐH Harvard đã đón Sơn bằng học bổng toàn phần ngành công nghệ thông tin.

Sơn lớn lên trong những đêm không ngủ của ba, sự âm thầm chăm sóc của mẹ, những yếu tố căn bản của sự yêu thương, khích lệ và động viên Sơn trong những năm tháng muôn vàn khó khăn ấy. Ba mẹ Sơn đã gieo được niềm tin và hy vọng trong em, niềm tin về bản thân mình, về tất cả những gì mình cố gắng đều có thể làm được.

Sơn chia sẻ về những lời thì thầm của ba mình ngày xưa: "Bàn tay con có thể viết chữ, làm văn, giải toán, có thể ôm ba mẹ, có thể chơi võ và bơi... Nghĩa là con không có gì khác thường với bạn bè cả. Con hãy sống chân thành, vui vẻ, bạn bè sẽ hiểu và đón nhận con".

Cố vấn của tập đoàn IBM, Mỹ

Tốt nghiệp ĐH Harvard, Sơn nộp hồ sơ vào Tập đoàn IBM. Vượt qua hàng ngàn ứng viên, Sơn đã được chọn để thể hiện khả năng của mình. Trong 2 ngày, Sơn phải chứng minh thực tài trước 4 hội đồng qua các bài thuyết trình, kiểm tra trình độ chuyên môn và hoạt động khác với các yêu cầu khắt khe. Cuối cùng, Sơn là một trong 8 ứng viên được nhận vào Tập đoàn IBM với vai trò cố vấn.

Thời gian vút qua thật nhanh, bây giờ xuất hiện là một Trần Tôn Trung Sơn chững chạc, trưởng thành đã thực hiện trọn vẹn giấc mơ của ba mẹ dưới vòm trời công viên năm nào. Tất cả đều làm nên từ một đôi tay khuyết thiếu ấy!
Hiện tại, với những thành tích luôn tốt sau một năm công tác, Sơn được Tập đoàn IBM thăng chức, trở thành quản lý vùng, làm việc tại Atlanta, bang Georgia (Mỹ).

Những gì Sơn có hôm nay là sự cộng hưởng của sự cố gắng bản thân, học tập, lớn khôn và ý chí, niềm tin, nghị lực mà ba đã truyền cho Sơn, theo cái cách rất riêng của ba!

Vui hơn nữa Sơn cũng đã kịp truyền lại ngọn lửa yêu thương của ba mẹ, của Sơn cho em trai mình. Trần Tôn Đại Nghĩa hiện đang học lớp 11 tại Mỹ. Giống như anh trai, Đại Nghĩa cũng thông minh, học giỏi và sắp tới có ý định nộp hồ sơ vào Đại học Harvard như anh trai mình.

Đằng sau thành công của Sơn là hình bóng của ba mẹ, ba bắt đầu cho Sơn nguồn gốc, lý tưởng và tương lai. Mẹ bắt đầu cho Sơn sự sống, tình yêu và hạnh phúc. Tất cả đã giúp Sơn thành một người con trưởng thành hoàn hảo. Nguồn cội của sự yêu thương luôn bắt đầu từ gia đình, làm cha mẹ hãy luôn sát cánh bên con, động viên, chia sẻ và giúp con có niềm tin vào chính mình, tin vào những khả năng kỳ diệu mà tất cả chúng ta ai cũng sẽ làm được nếu có đủ sự quyết tâm và luôn cố gắng.

ban biên tập

Nguồn: Tạp Chí Việt Mỹ:

https://vietmy.net.vn/viet-nam-dat-nuoc-con- 

 

 

 

VẤN NẠN 1 - PHÂN HÓA CHÍNH TRỊ

 Lời phi lộ: với tân TT đắc cử Donald Trump, những chông gai trước mặt, phải nói là nhiều vô kể và lớn vô vàn. Thẳng thắn mà nói, trong cái xứ Mỹ này, người dám ra tranh cử TT phải có rất nhiều đặc tính 'không giống ai'. Đó phải là người điếc nặng không sợ súng, có tham vọng cực lớn và có tự tin còn lớn hơn nữa, tự tin mình có dư thừa khả năng giải quyết tất cả mọi đại nạn quốc gia.

    Tuần này và trong một số tuần tới, DĐTC sẽ bàn qua những vấn nạn khổng lồ, vĩ đại mà tân TT sẽ phải trực diện. Giải quyết như thế nào, thành công hay không, tới mức nào, là chuyện chỉ có tương lai mới có câu trả lời chính xác.

    Tuần này, ta sẽ bắt đầu bằng đại nạn lớn nhất của nước Mỹ hiện nay: nạn phân hoá chính trị đang phá nát xứ này. Trong những bài kế tiếp, chúng ta sẽ có dịp bàn đến những đại nan đề lớn khác mà Mỹ đang phải trực diện, tất cả cho thấy dường như cuộc tranh cãi về Trump hay Kamala có vẻ như hơi vô ích vì những đại nạn của Mỹ hiển nhiên quá lớn, lớn hơn xa tầm tay của cả hai vị.

    Nước Mỹ đã quá già, không ai có thể nói Mỹ đang trải qua cơn sốt 'vỡ da' của tuổi thành niên. Nhưng hiển nhiên không kém, nước Mỹ đang trải qua thời kỳ lột xác, biến đổi một cách khó tưởng tượng nổi, đánh dấu bởi những thay đổi lớn lao chưa từng thấy trong lịch sử Mỹ. Cái may cho chúng ta là nước Mỹ đã được các Cha Già Lập Quốc xây dựng trên một nền tảng quá vững chắc, nên đã không phải trải qua những thay đổi, xáo trộn đẫm máu như Cách Mạnh 1789 của Pháp, Cách Mạng Tân Hợi 1911 của Tầu, hay Cách Mạng Bôn Sê Vích 1917 của Nga.

    Dường như nước Mỹ, qua trên dưới 250 năm ngủ vùi trên một bản Hiến Pháp quá tuyệt vời, đã thức giấc và thấy dường như cái giường quá êm do các Cha Già thiết lập đã hết còn êm rồi, và đã đến lúc phải nghĩ tới chuyện đổi giường vì cái giường đó đã quá ọp ẹp.

    Trong chính trường Mỹ, có một cặp vợ chồng hết sức lạ lùng, chồng là James Carville thuộc thành phần cấp tiến khùng điên nhất, từng là cố vấn cho TT Bill Clinton, vợ là Mary Matalin, thuộc thành phần bảo thủ kiên trì nhất, từng là cố vấn cho phó TT Dick Cheney. Hai người lấy nhau từ năm 1993, tới nay là 31 năm sống chung hòa bình. Trong suốt thời gian có cuộc chiến giữa Clinton và Bush, hai người vẫn sống với nhau trong nhà, trong khi ra trước báo chí thì choảng nhau ra trò, không ai 'phản đảng' xì bí mật đảng ta cho người phối ngẫu biết.

    Vợ chồng khác quan điểm là chuyện bình thường, nhưng không phải lúc nào cũng sống với nhau êm ả được. Bà Kellyanne Conway là phụ tá đắc lực nhất nhì của TT Trump trong nhiệm kỳ đầu, trong khi chồng là George Conway là người chống Trump tới cùng, thành lập ra nhóm 'Dự Án Lincoln' -Project Lincoln- chỉ có một mục tiêu, đánh Trump chết bỏ. Hai vợ chồng lấy nhau năm 2001, tới 2023 thì ly dị khi bà vợ hợp tác chặt chẽ lại với Trump trong cuộc vận động tranh cử lần thứ nhì của Trump.

    Nói về những chuyện trên để thấy tình trạng phân hóa chính trị đã leo thang tới mức không còn là những khác biệt quan điểm giữa đảng này đảng nọ, mà đã chen chân vào hầu như tất cả gia đình Mỹ. Ngay cả trong gia đình dân Việt tị nạn, chuyện khác biệt quan điểm chính trị cũng đang phá tan nhiều gia đình, khi vợ chồng suốt ngày cãi nhau, hay bố con không nhìn mặt nhau, anh em, bạn nối khố từ nhau, chiến hữu từng cùng nhau vào sinh ra tử trong một chiến hào, bây giờ đứng hai bên chiến tuyến nghịch nhau, thù ghét nhau còn hơn trước đây thù ghét VC.

    Tình trạng phân hóa đã đi tới mức quá trớn, tới độ bất cứ chuyện gì ta nghĩ, ta nói, ta làm cũng đều hay, đều đúng, đều phải trong khi bất cứ người nào nghĩ khác, nói khác, làm khác đều sai. Dân Mỹ có mức văn hoá và dân trí nói chung khá cao, nên nếu có khác ý thì vẫn có thể tranh cãi, nhiều khi rất hăng, nhưng ít khi tuột dốc xuống mức chửi tục bẩn thỉu như ta thấy tràn lan trong hệ thống emails của cộng đồng Việt tị nạn. Trong khi dân Mỹ vẫn có thể tranh luận với nhau, thì trong cộng đồng tị nạn chúng ta, không còn chuyện tranh luận nghiêm chỉnh nào nữa mà chỉ còn chửi tục, hay nhẹ nhàng hơn, là chửi sảng, chửi xéo, cãi ngang, cải chầy, cãi cối, đưa bằng chứng phịa, dữ kiện ngụy tạo,... hay chụp nón cối lên đầu nhau. Hệ thống emails của cộng đồng đã biến thành hý trường, nơi biểu diễn văn chương thơ phú tục tằn bẩn thỉu nhất mà kẻ này nhiều khi muốn độn thổ khi lỡ đọc, hay tin phịa lố bịch nhất. Chuyện vớ vẩn như Trump phất cờ VC trong 3 giây đồng hồ cùng với Nguyễn Xuân Phúc phất cờ Mỹ đã trở thành đề tài chống Trump tuy phịa nhưng lại có vẻ giá trị nhất, tới độ phải tung đi tung lại cả mấy năm nay mà vẫn chưa sáng tạo được đề tài công kích nào khác nghiêm chỉnh đáng tin hơn.

    Bỏ qua tình trạng cộng đồng tị nạn, trong chính trường Mỹ, tính phân hóa đã lên tới mức ít ai tranh cãi về chính sách, về sách lược, về kinh tế, xã hội, quốc phòng,... nữa, mà trọng điểm của tranh cãi bây giờ là cái cà vạt quá dài của Trump hay cái cười ngựa hý của Kamala, theo đúng triết lý thời thượng của 'chính trị lý lịch'. Chưa hết. Tính phe đảng bây giờ đã đạt điểm...'mù quáng', không ai cần biết dữ kiện, bằng chứng, hay lý luận gì nữa. Phe ta là phe ta trong mọi hoàn cảnh, trong mọi cuộc đầu phiếu. Phe địch là phe địch trong mọi tình huống, mọi cuộc bỏ phiếu. Mà tình trạng phe đảng mù quáng không phải chỉ thấy trong đám dân ít học, ít hiểu biết, mà đã thống trị luôn giới tinh hoa cao nhất của trí thức. Bác sĩ, luật sư, triết gia, giáo sư đại học,... tất tần tật đều nghiến răng nghiến lợi tranh đấu chết bỏ cho quan điểm phe đảng của mình, bất kể vô lý, chói tai tới đâu. Tất cả các thăm dò vẫn phản ảnh tình trạng một nửa nước sống chết với Trump cho dù Trump có bị nhốt tù, trong khi một nửa còn lại sống chết với DC, bất kể Biden bị đảo chánh hay Kamala leo lên giường ai. Trump bị tố là vô đạo đức, dâm đãng vô luân khi 'ăn bánh trả tiền' một lần, nhưng Kamala leo lên giường một cụ gấp đôi tuổi mình hay Biden cuỗm vợ bạn thì chuyện... bình thường không có gì đáng bàn. 

    Vẫn chưa hết. Tình trạng phân hóa đã đi tới độ cực kỳ vô lý khi chẳng còn ai dùng lý trí, dùng não suy nghĩ hai giây đồng hồ về bất cứ chuyện gì nữa. Bộ óc ngưng làm việc, chỉ còn hai lỗ tai nghe, hai mắt nhìn, rồi cái miệng la hoảng, tất cả như cái máy computer đã được thảo chương sẵn. Như mới đây bà Kamala tỉnh bơ tuyên bố thảm họa tháo chạy đẫm máu khiến 13 lính chết lãng xẹc giờ chót tại phi trường Kabul là lỗi của Trump hoàn toàn. Trump đã hết làm tổng thống 9 tháng trước, không dính dáng bất cứ gì tới cuộc tháo chạy đó, vậy mà Kamala vẫn có thể nói đó là lỗi Trump, và truyền thông loa phường xúm vào đăng lại, không bàn thêm một lời. Biden, 3 năm sau khi Trump đã mất job vẫn khăng khăng quả quyết lạm phát là do Trump để lại, bất chấp mọi thống kê do chính bộ Lao Động của Biden đưa ra. Một con vẹt già còn siêu hơn nữa, giải thích lạm phát là hậu quả việc Putin tung quân đánh Ukraine một năm sau khi lạm phát đã phát tác ra tại Mỹ.

    Tình trạng phân hoá chính trị thật ra không có gì mới lạ trong chính trường Mỹ, mà là chuyện đã có từ khi chưa lập quốc. Nhưng phân hóa bây giờ đã đi tới mức quái dị, có hại cho cả nước, cho tất cả các phe nhóm.

Hại đầu tiên; hết người tài 

   Điểm này rõ nét nhất: phẩm chất cấp lãnh đạo Mỹ ngày càng sa sút, đặc biệt là trong vòng nửa thế kỷ qua. Một cách cụ thể nhất, ai cũng có thể thấy một Obama không đáng sách dép cho Roosevelt, một Clinton tuy ăn chơi trác táng không thua gì Kennedy nhưng về khả năng lãnh đáo chính trị không cao hơn mắt cá chân Kennedy, Biden thì tệ đến độ bị chính các đồng chí cùng đảng xúm lại đá ra khỏi Tòa Bạch Ốc để tránh thảm họa cho cả đảng. Về phiá CH, thì tổng tư lệnh Bush -cha hay con- đều chưa xứng đáng làm tài xế lái xe cho tổng tư lệnh Eisenhower, Trump cứng rắn tới đâu cũng không bằng một góc ông cao bồi già Reagan. Ngay cả về phiá phụ nữ cũng không khác, khi bà Kamala chưa xứng đáng đứng phất quạt cho bà Hillary ngủ trưa.

    Không phải nước Mỹ hết người tài, mà chỉ vì những người có tài thật đều ớn sợ cái đấu trường chính trị gió tanh mưa máu thời nay, chỉ giỏi đạp đối thủ xuống bùn thôi. Năm xưa, Roosevelt bị liệt cả mấy năm trời, Eisenhower có đào nhí từ ngày còn làm kế hoạch đánh Hitler, Kennedy gái gú lung tung tới đau lưng đau thận kinh niên, Johnson ngủ với không biết bao nhiêu vợ của các phụ tá,... thế nhưng chẳng ai khui những chi tiết lắt nhắt này ra để chửi, vì thiên hạ vẫn còn bận nhìn vào chính sách này, sách lược nọ, xem lợi hại cho quốc gia như thế nào, cho quyền lợi gia đình mình ra sao. Bây giờ, chẳng ai cần biết quyền lợi quốc gia, quyền lợi gia đình ra sao nữa. Như trường hợp ông Trump: không ai dòm ngó tới việc giảm thuế cả nước mà chỉ lo khui móc chuyện ông ăn bánh trả tiền. Không ít người tài cũng đã từng 'ăn bánh trả tiền', không dại gì thò đầu ra để truyền thông khai thác, bôi bác, tên tuổi mình bị ô uế, kéo xuống bùn, trong khi 'phần thưởng' tài chánh hoàn toàn vô nghĩa, không đáng để ý tới. Trong khi một anh cầu thủ 'quarterback' của một đội football lãnh trung bình 50 triệu đô để liệng banh trong 5 tháng, hay 10 triệu đô một tháng để chơi trong 4 trận, mỗi trận kéo dài 3 tiếng đồng hồ, thì một tổng thống với quyền sinh sát trên cả trăm triệu người, làm việc bở hơi tai 24/24 trong suốt 4 năm, bị chửi te tua, có thể bị ám sát bất cứ lúc nào, chỉ lãnh 400.000 đô một năm. Tính lại, lương nguyên năm của một tổng thống còn ít hơn lương liệng banh trong nửa giờ của anh cầu thủ football. Trong cái thành đồng tư bản mà giá trị mỗi người được đánh giá trên tiền lương mang về, ai thèm làm tổng thống chi cho mệt?

Hại thứ nhì: bế tắc chính trị

    Đây là cái hại quan trọng không thua gì cái hại đầu tiên. Tình trạng phân hóa tận cùng đưa đến tình trạng cả hai chính đảng đều có hậu thuẫn xấp xỉ ngang nhau, thắng nhau chỉ trong vòng khít nút một vài phần trăm, trong khi ngay trong quốc hội, khác biệt giữa hai đảng chỉ vỏn vẹn vài ghế, để rồi ta thấy những đổi chác, trao đổi quyền lợi, mua bán phiếu biểu quyết công khai nhất. Tới độ Lập Pháp chẳng còn 'lập' được 'pháp' nào nữa.

   Trong thời gian nửa thế kỷ qua, chỉ có đúng hai bộ luật quan trọng được thông qua, là Obamacare dưới thời Obama và luật giảm thuế dưới thời Trump. Điều đáng nói là bất kể hai bộ luật này có lợi hay có hại cho đất nước, cả hai đều được thông qua gần như tuyệt đối theo làn ranh đảng phái trong quốc hội, nghĩa là tất các nghị sĩ dân biểu đều biểu quyết theo tính phe đảng. Với Obamacare, tất cả phe DC đều nghĩ là có lợi cho dân cho nước, trong khi tất cả phe CH đều cho là có hại. Trong luật giảm thuế, tất cả phe CH cho đây là luật tốt trong khi tất cả phe DC cho là luật xấu. Obamacare được thông qua năm 2010, cách đây 14 năm, trong khi luật giảm thuế được thông qua năm 2017, cách đây 7 năm. Gần cả chục năm mới thông qua được một luật, quốc hội thời nay hữu hiệu vậy sao?

Hại thứ ba: độc tài nhị đảng

    Tình trạng phân hóa cùng cực, 50% bên này, 50% bên kia, đưa đến tình trạng không còn chỗ cho phần trăm nào khác chen vào giữa. Nôm na ra, không còn chỗ cho bất cứ anh/chị chính khách thứ ba hay đảng thứ ba chen chân vào nữa. Nước Mỹ không có nạn độc tài độc đảng, nhưng hiển nhiên đã rơi vào tình trạng độc tài nhị đảng. Trong khi cả Âu Châu vẫn theo thể chế dân chủ thật sự với cả chục đảng cạnh tranh nhau, dành giựt nhau phục vụ cho dân, nhiều khi đi tới rối loạn chính trị -như Pháp hay Đức hiện nay- nhưng ít ra, còn có tiếng nói cho mọi khuynh hướng. Như ngay cả trong phía tả, cũng có tới cả chục đảng, từ đảng cộng sản đỏ thẫm, tới đảng xã hội màu hồng. Dân chúng tha hồ lựa chọn, đúng theo nguyên tắc dân chủ căn bản nhất.

    Nhưng tại Mỹ, là xứ luôn luôn đấm ngực tự cho là thành đồng của thể chế dân làm chủ, thì người dân chỉ có quyền chọn một trong hai chính đảng thôi. Thỉnh thoảng có một vài người nhẩy ra, muốn chen chân vào và ngoi đầu lên, thì tức khắc bị triệt từ trong trứng nước. Trong nửa thế kỷ qua, những George Wallace, John Anderson, Ross Perot,... rồi mới đây, Robert Kennedy đều thảm bại, không ngóc đầu lên nổi. Đảng CH chủ trương theo tư bản, tha hồ cạnh tranh thị trường, thậm chí cá lớn nuốt cá bé. Đảng DC muốn áp đặt kinh tế chỉ đạo, Nhà Nước Vú Em, công chức quèn làm chủ hết. Đó là hai lựa chọn rõ nét mà người dân Mỹ được quyền bỏ phiếu chọn. Thế nếu người dân đó muốn một thể chế nào đó, trung dung giữa hai thái cực trên thì sao? Thì có quyền ôm gối khóc vì sẽ chẳng được thỏa mãn trong tình trạng độc tài nhị đảng của nước Mỹ hiện nay.

Hại thứ tư: đế chế Cờ Hoa cáo chung

    Những sa sút lãnh đạo, bế tắc chính trị nêu trên thật ra chỉ là những hậu quả ngắn hạn có thể kềm chế được phần nào nếu thật tâm muốn cải đổi. Nhưng nếu không cải đổi, thì về lâu về dài, cái hại to lớn gấp bội sẽ khó tránh: nghĩa là đế chế Cờ Hoa từng thống trị cả thế giới từ gần cả trăm năm qua sẽ cáo chung. Cáo chung không khác gì các đế chế La Mã khi xưa, hay đế chế Anh Quốc gần đây hơn.

    Sức mạnh quân sự của Mỹ đã phô trương ra hình ảnh một con cọp giấy khổng lồ, bị mấy tên dép râu Việt cộng và mấy tên khủng bố khố rách áo ôm Taliban đánh cho tan xác.

    Sức mạnh kinh tế thị trường của Mỹ đã chứng tỏ tính tai hại qua việc vật giá leo thang toàn diện trên tất cả các sản phẩm, kể cả những sản phẩm nhu yếu sinh tử cho người dân, mà chẳng ai biết kềm chế cách nào, mà chỉ thấy đám siêu kinh tế gia xỉa tay đổ thừa cho nhau.

    Sức mạnh của thể chế dân làm chủ của Mỹ đã lột xác, đẻ ra một quốc gia phân hóa tai hại như chưa từng thấy. Người dân không còn làm chủ gì nữa, mà những chủ nhân ông thật sự là đám Nhà Nước Ngầm, nghĩa là đám công chức không ai bầu, nhưng ngồi lâu lên lão làng, nắm quyền thực tế để phục vụ quyền lợi thiển cận của chính chúng và gia đình chúng, cạnh tranh cùng với một nhúm chính khách đứng trong hậu trường chính trị giựt giây như Obama, Pelosi,... Việc 'đảo chánh' Biden một cách thô bạo nhất đã là cái đinh đóng chặt nắp quan tài chôn sống 14 triệu phiếu cử tri Mỹ cùng với thể chế dân chủ Mỹ.

    Một cách thực tế nhất, cáo chung của đế chế Cờ Hoa không còn là chuyện có hay không nữa, mà chỉ còn là chuyện khi nào thôi. Mà điều kinh hãi hơn cả là sau khi đế chế Cờ Hoa mồ yên mả đẹp, thì đế chế mới có nhiều triển vọng thay thế nhất lại là đế chế Tầu Đỏ. 

    Đại họa trên có thể tránh được không? Nước Mỹ có thể tồn tại trong thế mạnh để chặn đế chế Tầu Đỏ hay không? Đó là câu hỏi chưa ai có câu trả lời tuy ai cũng thấy rõ vấn nạn. Không phải là không có câu trả lời, mà trái lại vì có cả trăm, cả ngàn giải pháp, mà chẳng ai đồng ý với ai. Kẻ này dĩ nhiên chẳng bằng ai, nên chẳng có ý kiến gì. Chỉ thấy dân Mỹ khi bầu cho một Trump chủ trương chống Tầu đỏ mạnh nhất, đã thấy rõ nguy cơ của Tầu đỏ và bầu cho một người cứng cựa nhất để chặn Tầu đỏ.

    Vì đâu nên nỗi?

Nguyên nhân xa

    Thể chế dân làm chủ của Mỹ hiện nay, như đã bàn, đã đẻ ra quá nhiều vấn đề quá nan giải, cũng có thể quá tai hại. Thể chế đó được ra đời, đặt trên nên tảng một Hiến Pháp mà việc tôn trọng đã trở thành nguyên tắc bất di bất dịch cho sự sống còn của xứ này. Không ai có thể phủ nhận các Cha Già Lập Quốc đã đẻ ra một thể chế cực kỳ xuất chúng, dựa trên một văn kiện tuyệt hảo là Hiến Pháp liên bang, giúp biến nước Mỹ này từ một thuộc địa tạp nhạp của Anh, với một đám dân cao bồi vô kỷ luật, ích kỷ nhất chỉ biết lo cho chính mình, gia đình mình, và con ngựa của mình, thành một đại cường vô địch, cứu sống rồi thống trị cả thế giới, trong đó có cả nước Anh.

    Như vậy làm sao giải thích những vấn nạn Mỹ đang trải qua?

    Câu hỏi mà kẻ này bạo gan dám đưa ra là có phải những vấn nạn chính trị Mỹ đang chịu thử thách là hậu quả của việc tuyệt đối tuân thủ một văn kiện đã được viết ra gần 300 năm trước không? Các Cha Già Lập Quốc là những siêu nhân không ai chối cãi được. Nhưng họ có tài giỏi đến mức nghĩ được những giải pháp có thể giải quyết tất cả mọi vấn đề của cả mấy trăm năm sau không? 

    Phe bảo thủ CH chủ trương tôn trọng Hiến Pháp tuyệt đối, một cách bất di bất dịch, vì Hiến Pháp chính là nền tảng xây dựng thể chế chính trị của xứ này. Mất Hiến Pháp là mất nền tảng, thì căn nhà nào cũng phải xập không sớm thì muộn. Trong khi phe cấp tiến DC cho rằng cần phải sửa đổi, cập nhật Hiến Pháp, nếu cần vứt Hiến Pháp hiện hữu đi luôn để làm Hiến Pháp mới, hay ít ra thì cũng cần diễn giải Hiến Pháp một cách du di, mềm dẻo dựa trên những thay đổi của bánh xe lịch sử, dựa trên tiến hóa của văn minh nhân loại. 

   Bên nào có lý? Kẻ này chỉ có khả năng nêu lên câu hỏi để mọi người có dịp suy nghĩ thêm, tuyệt đối không đủ khả năng đưa ra bất cứ một giải pháp nào. Chỉ biết vứt Hiến Pháp vào thùng rác như phe DC đòi hỏi, sẽ là giải pháp khùng điên nhất thôi.

Nguyên do gần

    Nếu nói đến nguyên nhân gần thì ta có thể thấy tình trạng phân hóa cùng cực hiện nay hiển nhiên là hậu quả trực tiếp của tình trạng 'thông tin quá tải' trong xứ Mỹ hiện nay. Nghĩa là dân  Mỹ được cung cấp thông tin quá nhiều, quá lộn xộn, quá hỗn độn, quá trái ngược, chưa kể quá nhiều tin phịa, tin xuyên tạc, tin bóp méo. Đưa đến tình trạng rối loạn tập thể và phân hóa cùng cực.

    Vì nhu cầu cạnh tranh sống chết, các báo và đài tivi, radio, tranh nhau tung tin giựt gân nhất, phe đảng nhất để câu khách. Trước đây, truyền thông được nể trọng vì tính nghiêm chỉnh, trung lập khi đưa tin cũng như khi bình luận. Thời nay, đưa tin và bình luận chung chung, vô thưởng vô phạt đã trở thành lỗi thời, nhàm chán, khiến độc giả và khán giả giảm, thính giả ngủ gật hết, không còn thu tiền được nữa. Do đó, truyền thông ngày nay phải sống động hơn, phải tích cực hơn, phải dám đứng hẳn và công khai về một phe, công kích cho ra trò, mà tung hô cũng nổ mạnh. Nếu cần, còn phải hung hăng khiêu khích, ăn nói viết lách mạnh bạo hơn đối thủ cạnh tranh mới ăn tiền. Phịa tin hay bóp méo tin luôn nếu cần. 

Các đảng phái, các chính khách không ngu, nhìn thấy ngay truyền thông đã trở thành vũ khí chính trị hữu hiệu nhất trong thể chế dân chủ nặng mùi mỵ dân này. 

    Tất cả, chỉ trầm trọng hóa thái độ phe đảng, đào sâu thêm hố chia rẽ đảng phái trong quần chúng.

    Chưa hết. Bất thình lình, trong tình trạng tràn ngập thông tin, tất cả mọi người, ai cũng biết mọi chuyện xẩy ra chung quanh mình. Bất cứ ai cũng đều có quan điểm của mình trên bất cứ một vấn đề gì. Đã vậy, tất cả mọi người cũng luôn luôn tự nghĩ mình là đúng, muốn lên tiếng, muốn thuyết phục người khác là mình đúng trong khi tất mọi người khác đều sai. Các hệ thống emails tràn ngập những ý kiến của cả triệu người, ai cũng đúng trong khi tất cả mọi người khác ý đều ngu hay gian. Cả ngàn trang mạng xã hội ra đời trong đó ai có ý kiến gì, tung lên là có người đọc, ủng hộ hay chống đối lung tung. Tình trạng phân hóa chính trị là hậu quả tất nhiên, không thể tránh được.

Tương lai của Mỹ

    Tình trạng phân hóa chính trị cực đoan hiện nay, sẽ tiến triển như thế nào trong tương lai? Chẳng ai có câu trả lời. 

    Ít ai tin TT Trump sẽ có thể hàn gắn nước Mỹ lại được. Trái lại, với tính khí cực mạnh của ông ta, TT Trump có nhiều triển vọng đào sâu thêm hố chia cách nước Mỹ. Tân TT đắc cử Trump đã hé lộ là diễn văn nhậm chức của ông sẽ kêu gọi đại đoàn kết toàn dân, tuy nhiên, ông đã bổ nhiệm một nội các bảo thủ mạnh, rất cứng rắn, triệt để chống chủ trương thiên tả, cấp tiến, quyết tâm phá tan 'văn hóa thức tỉnh' của đám DC, do đó, ít ai nghĩ một TT Trump sẽ tạo lại được đại đoàn kết toàn dân, hay một sự hợp tác nào đó của đối lập DC trong đó ảnh hưởng của khối cực tả vẫn còn rất mạnh dù đã mất đi Biden và Kamala.

    Nếu như Biden hay Kamala đã được bầu làm TT, tương lai có khá hơn không? Chẳng những không khá hơn mà trái lại sẽ tệ hơn nhiều. Biden thì lẩm cẩm không thể làm điểm tập họp của dân Mỹ được. Bà Kamala vô tài bất tướng, chỉ giỏi nghề công kích, bắt tội người khác lại càng ít hy vọng hơn.

    Ít người cho rằng sẽ sớm có một giải pháp, có thể là một nhân vật lịch sử sẽ xuất hiện, có khả năng hàn gắn cả nước. Cho đến nay, dường như nhân vật đó chưa ra đời. Có người cho rằng chính trường Mỹ hậu Trump -tức là sau khi TT Trump mãn nhiệm- sẽ ổn định hơn, bớt phân hoá hơn. Nhưng hiển nhiên đó chỉ là những giải thích mang tính chụp tội lên đầu Trump một cách ... phe đảng trong khi phớt lờ việc đảng DC đã đi quá xa, quá nhanh về hướng tả từ những ngày dưới Obama tới nay.  Phân hóa chính trị Mỹ đã có từ lâu trước khi có Trump, do đó, sau khi không còn Trump cũng sẽ không bất thình lình biến mất. 

    Hầu hết ngược lại, cho rằng phân hóa chỉ có thể trầm trọng thêm mỗi ngày, cho tới ngày ... đế chế Cờ Hoa cáo chung, đế chế Cờ Đỏ Tầu lên ngôi.

VŨ LINH

Chút Suy Tư Về Quỳnh Dao

 Nguyễn Ngọc Duy Hân

Nữ sĩ Quỳnh Dao vừa qua đời ngày 4 tháng 12, 2024, hưởng thọ 86 tuổi. Khi bà bắt đầu nổi tiếng trên văn đàn, tôi chỉ mới chào đời, nhưng sau đó tôi đã theo dõi và đọc khá nhiều tác phẩm của nhà văn này. Dĩ nhiên tôi rất ái mộ bà và từng thương vay khóc mướn với các nhân vật trong chuyện.

 Được biết bà lấy bút hiệu Quỳnh Dao là do ý từ sách Thi kinh, qua câu: "Bạn cho tôi một quả mộc qua, tôi sẽ đền trả lại bạn viên ngọc sáng". Quỳnh Dao là tên một loại ngọc đẹp.

 Năm 1949 Quỳnh Dao theo cha mẹ di cư tới Đài Loan, tức là đi tị nạn Tàu Cộng. Người bạn thân của tôi là anh Chính viết trên Facebook là nhờ sang được xứ tự do nên Quỳnh Dao mới có cơ hội phát triển tài năng, và xuất bản được các tiểu thuyết mà nếu ở dưới chế độ cộng sản, thì sẽ bị kết án là "đồi trụy, tiểu tư sản", sách sẽ bị đốt và bị bắt đi học tập cải tạo... Thế mà trong nước các tờ báo Đảng lại mập mờ, viết như thể Quỳnh Dao là tác giả của Trung Cộng.

Từ lúc còn trẻ Quỳnh Dao đã biết chống đối các tư tưởng bảo thủ, như quan niệm cho là con gái không có tài mới là con gái đức hạnh, tức là người phụ nữ không nên nổi tiếng, không được làm việc xã hội mà chỉ ở trong nhà thêu thùa nấu nướng, phục vụ nhà chồng.

 Bà sống với con người thật của mình: yêu bằng hết con tim, sáng tác, làm việc không ngưng nghỉ. Qua hơn 100 tập truyện ngắn, gần 60 bộ tiểu thuyết, trong đó gần 20 cuốn được dựng thành phim truyền hình và điện ảnh, nhờ đó bà đã có một tài sản gần 350 triệu đô Mỹ. Bà nổi tiếng đến nỗi một số người đã viết chuyện "lá cải" rồi mạo tên Quỳnh Dao để dễ bán. Bà đã góp phần trong văn hóa, cũng như làm giàu nền kinh tế, nâng đỡ nhiều nghệ sĩ trở thành ngôi sao nổi tiếng qua việc xuất bản, làm phim.

 Về đời tư, Quỳnh Dao chỉ có một người con trai, anh đã có vợ con tức là Quỳnh Dao đã được làm bà nội. Bà trải qua 2 đời chồng và mối tình đầu với người thầy giáo lớn hơn mình 25 tuổi. Người thầy thuở ấy là một người thông thái, độ lượng trong cái nhìn của cô học trò ngây thơ, lãng mạn. Nhưng xã hội Trung Hoa rất khắt khe, không chấp nhận mối tình này dù 2 người đang "còn không". Tức là Quỳnh Dao còn trẻ chưa hề gặp gia đình, còn ông thầy thì góa vợ. Tuổi trẻ ngày nay nhất là người Âu Mỹ sẽ buột miệng nói "So what!". Ông Trump tổng thống Mỹ lớn hơn bà vợ Melania 24 tuổi, ông Macron tổng thống Pháp thì lại thua bà vợ là cô giáo của mình 24 tuổi, nhưng họ vẫn vượt qua được những lời đàm tiếu để đến với nhau. Chắc thầy trò Quỳnh Dao phải than rằng "Lũ chúng ta, đầu thai lầm thế kỷ" (thơ Vũ Hoàng Chương). Có lẽ vì yêu nên Quỳnh Dao đã chểnh mảng sách vở, thi rớt đại học 2 lần. Chuyện hẹn hò cũng bị đổ bể, ông thầy bị chuyển đi thật xa dạy học, cô bị cha mẹ la mắng nặng lời. Với tánh tình mẫn cảm, yếu đuối, cô tự tử nhưng không thành.

 Chuyện tình trắc trở này sau đó được Quỳnh Dao xào nấu, diễn tả lại trong cuốn tiểu thuyết  Song Ngoại - tức là ngoài cửa sổ lớp học. Hồi đọc chuyện này, tôi đã ngơ ngẩn cảm thương cho 2 nhân vật chính, xót xa trong đoạn cuối khi cô học trò lặn lội tìm gặp người yêu cũ sau bao năm xa cách; khi ấy cô đã có chồng có con, còn người thầy thì trở nên ốm yếu, ho hen, mất hẳn đôi mắt đam mê, phong độ khi xưa. Giá mà cô đừng đi thăm thầy thì hình ảnh cũ sẽ mãi đẹp như thơ, ôi thực tế phũ phàng. Tiện đây tôi cũng xin mở ngoặc, có vài anh bạn lặn lội về Việt Nam thăm lại bạn gái cũ, thấy hình ảnh rất khác mà anh diễn tả nguyên văn "Ối giời ơi, cô ấy nằm võng cho con bú, vú dài chấm đất", anh đành ôm thất vọng mà chạy có cờ!

 Trở lại chuyện thật ở ngoài đời sau khi cuốn Song Ngoại xuất bản, ông Khánh Quân - chồng của Quỳnh Dao - cảm thấy xấu hổ vì chuyện tình cũ của vợ bị phơi bày công khai, nên ông viết bài bêu rếu Quỳnh Dao trên báo. Cũng có tin nói là ông ganh tài, mang mặc cảm mình kém nổi tiếng, tài ba thua vợ, nên lục đục xảy ra, họ ly dị để chấm dứt cuộc hôn nhân kéo dài chỉ 5 năm.

 Trong hồi ký, Quỳnh Dao từng tự nhận mình chỉ là ''người kể chuyện''. Bà quan niệm viết văn không cần câu cú trau chuốt, chỉ cần thật lòng, tình tiết cảm động. Vì thế dù ông Khánh Quân có lần chê văn của bà thiếu chiều sâu, bà vẫn tiếp tục lối viết xuất phát từ trái tim. Điều này tôi rất đồng ý, dù viết hay sống, sự chân thành không màu mè mới bền vững, gây xúc động. Tác giả thơ, văn, nhạc đi vào lòng người thường nhờ chủ đề và cách diễn tả phổ thông, nói dùm tâm trạng người đọc, giúp tìm thấy chính mình ở trong câu chuyện, không cần bóng gió cao siêu ở cõi trên.

 Năm 1979, bà kết hôn lần thứ hai với ông Bình Hâm Đào, là người nổi tiếng trong giới báo chí truyền thông Trung Hoa, nhưng sau này ông bị đột quỵ sống đời thực vật không còn nhận ra bà là ai. Mối tình và cuộc hôn nhân với Bình Hâm Đào lại cũng bị chống đối khá nhiều, vì ông Đào đã có vợ con, Quỳnh Dao cam lòng chấp nhận làm vợ bé. Sau này ông Đào chính thức ly dị vợ cũ và họ đã hợp thức hóa với nhau, nhưng các con riêng của ông Đào luôn lên án Quỳnh Dao với tội phá hoại gia cang. Có lẽ vì thân phận kẻ đến sau, các câu chuyện của bà thường có hình ảnh tình yêu tay ba, rắc rối và khó giải quyết đến nỗi độc giả là người ngoài cuộc mà còn bối rối không biết tính sao. Giữa lý trí và tình cảm luôn có khó khăn, đường nào cũng không toàn vẹn.

 Có thể nói, Quỳnh Dao không chỉ là một người tài sắc vẹn toàn mà còn rất giàu, rất nổi tiếng, rất biết cách sống. Tòa lâu đài 7 tầng tại Đài Bắc - Đài Loan, nơi bà ở rất đẹp, đầy đủ tiện nghi trong ngoài, là nơi du khách có thể thăm viếng. Bà đã tâm sự: "Tôi đã thực sự sống, chưa bao giờ lãng phí đời mình. Đừng bỏ lỡ những khoảnh khắc tuyệt vời của riêng mình dù cuộc sống này không hoàn hảo".

 Quỳnh Dao rất yêu thích hoa lan, nhìn bà tôi bỗng nhớ tới câu hát của Vũ Đức Nghiêm: "Em mong manh như một cành lan".

 Nói tới Quỳnh Dao thì cũng phải nhắc tới dịch giả Liêu Quốc Nhĩ, người có cách dịch thuật tài tình, đã chuyển tải câu chuyện từ tiếng Tàu sang tiếng Việt một cách uyển chuyển nhất.

 Cuối đời, Quỳnh Dao tự tử lần thứ 2 thành công do dùng hơi gas, chết vì ngạt thở ngộ độc khí carbon monoxide. Bà đã toại nguyện với ước mơ "tươi đẹp và nhẹ nhàng bay đi". Bà nhắn với con trai: "Mẹ chẳng có gì lúc chào đời thì lúc đi cũng mong được đơn giản gọn ghẽ. Chúng ta có trách nhiệm giữ gìn môi trường sống sạch sẽ cho những sinh mệnh mới đang nối tiếp nhau chào đời".

 Điểm qua cuộc đời nữ sĩ Quỳnh Dao, tôi bỗng nhớ tới vài chi tiết nho nhỏ khi mới sang Canada. Hồi ấy tôi mới sanh 2 con trai, ở nhà chăm sóc con chỉ đi làm part-time cuối tuần nên có nhiều thời gian rảnh rỗi, tha hồ xem phim bộ. Một trong những cuốn phim từ tiểu thuyết Quỳnh Dao tôi hay xem là bộ "Xóm Vắng" do Tần Hán và Lưu Tuyết Hoa đóng vai chánh. Cô Tuyết Hoa này khóc rất dễ dàng, làm khán giả trong đó có tôi hay khóc lây. Ông xã tôi hồi đó đi phố Tàu Toronto mướn phim về cho tôi xem, hay cười chọc ghẹo kèm theo đống phim là hộp khăn giấy (hồi ấy chưa có internet, chưa xem phim online được). Cũng cần mở ngoặc cuộc đời của Lưu Tuyết Hoa rất khổ, từ đó tôi thấy người đẹp, tài năng, đầy cơ hội mà còn phải khổ thì huống chi mình, thôi thì hãy chấp nhận. Một người bạn Canada hồi ấy hay ghé nhà chơi, ông ta bảo tôi nhìn giống Lưu Tuyết Hoa trong phim Xóm Vắng. Tôi nhận câu nói này như một lời khen, dù tôi chỉ giống ở chi tiết gầy nhom và đeo cặp mắt kiếng cận thật to (Hồi ấy tôi chỉ nặng hơn 40 ký).

 Một nhân vật trong tiểu thuyết Quỳnh Dao mà tôi luôn bị ám ảnh là hình ảnh về già của Hắc báo Lục Chấn Hoa, trong cuốn Dòng Sông Ly Biệt. Ông là người quyền lực hét ra lửa, giàu tiền và nhiều vợ, bao nhiêu dòng con nhưng về già chỉ tìm được niềm vui khi tắm cho con chó.

 Rồi còn biết bao nhân vật trong Mùa Thu Lá Bay, Kỷ độ tịch dương hồng, Bên dòng nước, Tuyết Kha, Hải Âu Phi Xứ, Hoàn Châu các các, Người vợ câm, Một thoáng mộng mơ, Tương tư Thảo, Bên Bờ Quạnh Hiu, Ba đóa hoa, Trôi theo dòng đời... Tủ sách nhà tôi hiện còn rất nhiều chuyện của Quỳnh Dao, sau này tôi chết đi các con sẽ đem bỏ thùng rác. Thật ra thì từ hôm ông xã mất cách đây 7 tuần, tôi cũng đã dọn dẹp và vất bớt một số sách, phim video, CD nhạc... Tiếc lắm nhưng không còn hợp thời và không còn nhiều chỗ chứa nữa, coi như đây là bắt đầu của sự "buông bỏ".  Tôi bỏ bớt sách mà lòng đau lắm, cuốn nào cũng hay, cũng tràn đầy kỷ niệm. Dọn dẹp bên ngoài xong thì thiết nghĩ tôi cũng cần thu dọn bên trong tâm hồn, cần vứt bớt những sân si, trách móc. Vì tâm hồn mộng mơ đa cảm nên tôi nhủ lòng cũng cần tuyển chọn, sắp xếp lại để chỉ buồn những chuyện gì đáng buồn nhất, còn lại thì ráng coi nhẹ, biến chuyện nhỏ hóa không. Lý thuyết thì thế còn thực hành thì chưa biết ra sao!

 Cũng xin thành thật khai báo, từ lúc còn trẻ tôi đã khá bi quan yếm thế, các bạn cùng lớp cho tôi là bà già luôn suy nghĩ lung tung, nhưng tôi cũng cố kềm lòng và cầu nguyện thật nhiều để sống tốt. Tôi thích câu "Khi đã buông thả ở một chiều hướng, chẳng mấy chốc mình sẽ buông thả trong mọi chiều hướng", nên cố gắng chu toàn bổn phận, không dám vượt qua các định kiến xã hội, nhất là các qui luật của đạo Công Giáo. Thấy bà Quỳnh Dao tự tử, mới đầu tôi thầm đồng ý nhưng sau đó dùng lý trí xét lại, tôi biết đạo Chúa không cho tự kết liễu đời mình - dù có khi tôi đã nghĩ tới chuyện này. Mà thôi, như 2 câu thơ trong chuyện Kiều "Bắt phong trần, phải phong trần, Cho thanh cao mới được phần thanh cao", nhiều khi muốn sống mà không sống được, còn muốn chết mà chưa tới số thì năm lần bảy lượt tìm cách cũng không thành công, có những chuyện phải chấp nhận mà không thể làm gì hơn. Rồi cũng sẽ qua, chuyện gì rồi cũng sẽ qua.....

 Qua cái chết của Quỳnh Dao, một vài tài tử đã bị chỉ trích, chê trách vì không lên tiếng chia buồn, thương tiếc. Tôi thấy khán giả cũng lạ, không lên tiếng đâu có nghĩa là không biết ơn, không quan tâm, không biết sao họ có thì giờ mà điểm mặt từng người. Bên Việt Nam các mạng xã hội cũng hay soi mói nghệ sĩ này cho từ thiện nhiều, ca sĩ nào cho ít, ai không cho... Người ta không lên tiếng, không cho cơ quan từ thiện này, cũng có thể người ta đã đóng góp vào việc khác, không nên luận tội, sắp hạng qua vài sự việc trước mắt. Tôi vẫn nhớ câu chuyện người vợ lính Việt Nam Cộng Hòa chết lặng khi chôn xác chồng, có người cho rằng chị không thương chồng nên không khóc, cần trả tiền để có người khóc mướn, có ngờ đâu chị lo xong ma chay thì ngã bệnh nặng, và chung thủy với chồng không hề đi bước nữa dù có nhiều cơ hội khác, vâng, đừng "trông mặt mà bắt hình dong".

 Tính ra càng già, càng cô đơn tôi càng thấm thía các nỗi buồn, các đau khổ trong cuộc đời. Tình hình thế giới ngày càng nhiễu nhương, chiến tranh, tội ác, giả dối, thiên tai khắp nơi. Các loại bệnh tật, sự khác biệt trong ý thức hệ, suy tư đã làm con người khốn đốn. Quá nhiều cảnh khổ, quá nhiều thử thách nghiệt ngã. Đôi khi càng giàu, càng nổi tiếng càng phải vất vả, khổ sở hơn người "phó thường dân" như tôi.  Uớc rằng Quỳnh Dao được mãi bình an trong chọn lựa của mình, và các oán thù tranh chấp được cởi bớt, đời vẫn đẹp dù người đời chơi không đẹp.

 Để tạm kết đôi dòng suy tư hôm nay, tôi xin ghi lại câu thơ của Bạch Cư Dị, khi đọc cuốn "Cánh Hoa Chùm Gởi" của nhà văn Quỳnh Dao:

 "Hoa phi hoa

Vụ phi vụ

Dạ bán lai

Thiên minh khứ

Lai như xuân mộng bất đa thời

Khứ tự triều vân vô thỏa xứ"

 Liêu Quốc Nhĩ dịch là:

 "Chẳng phải là sương

chẳng phải hoa

nửa đêm em đến

sáng em về

đến như giấc mộng xuân không đợi

đi tựa mây trời không định nơi...."

 Vâng, Quỳnh Dao đã ra đi như mây trời, nhẹ nhàng phiêu lãng sau cả một cuộc đời với nhiều thành quả. Tôi còn nặng nợ trần gian, chưa biết bao giờ mới trả xong, dù chỉ là một phụ nữ nhỏ nhoi yếu đuối. Người bạn xem chỉ tay bảo tôi sẽ sống dai, đối với tôi đây là một tiên đoán buồn, vì từ lâu tôi đã không thấy cuộc đời tươi hồng đáng sống, nhất là từ khi ông xã ra đi, còn lại một mình nên thấy ngày và đêm rất dài. Tôi gần đây hay cầu nguyện cho mình được ơn chết liền, thay vì ơn chết lành như trong đạo Chúa hay cầu. Sống mà đau bệnh, lú lẫn, gây phiền cho người khác, không ích lợi gì cho xã hội, thì chết liền là điều tốt nhất phải không? Mà thôi, có nhiều chuyện rất muốn mà không được, lại không nên suy nghĩ tiêu cực làm người khác ảnh hưởng, nên tôi xin phó dâng, xin được "trôi theo dòng đời".... Ai người tri kỷ xin "cùng ta cạn một hồ trường"....

 Nguyễn Ngọc Duy Hân