KINH NGHIỆM VỀ MỘT CƠN ĐAU TIM... (Posted by HoBinh)

 Tối thứ ba tuần trước, tôi đi ngủ rất ngon đến hơn 6 giờ sáng, dậy đi tắm và sửa soạn đi làm, cảm thấy thoải mái bình thường, không có triệu chứng gì khác lạ. Khoảng 7 giờ hơn, khi với tay tắt ngọn đèn trên đầu tủ hơi cao, tôi bỗng thấy mặt nóng bừng, mồ hôi toát ra, hai cánh tay rã rời như vừa khiêng vác vật nặng quá sức. Khi đó, tôi hơi nghi là bị stroke đứt hoặc nghẽn mạch máu dẫn vào óc, liền lấy máy đo huyết áp, thấy rất cao, khoảng 180/100. Tôi vội lấy 2 viên thuốc chống cao máu uống liền một lúc. Tiếc rằng nhà không có sẵn aspirin. Ngay sau đó, tôi xuống cầu thang thì bắt đầu thấy tức ngực, đau khoảng giữa lồng ngực, nửa như đau bao tử , xót bao tử khi đói, nửa như bị ai đấm vào chấn thủy.

Nhìn vào gương, cười, nói, dơ tay lên xuống thì không thấy có gì biến đổi hay khó khăn, không nhức đầu chóng mặt, hát thử vài câu vẫn thấy dở như thường, nghĩa là không có những triệu chứng của stroke.

Tôi liền nghĩ ngay đến heart attack - cơn đau tim, chứ không phải stroke. Không chần chờ nữa, tôi gọi số cấp cứu 911 ngay. Lúc đó vào khoảng 7 giờ 20, chỉ chừng 10 phút sau khi tôi nhận thấy triệu chứng khó chịu đầu tiên.

Qua điện thoại, nhân viên cấp cứu bảo tôi ngồi hoặc nằm ở tư thế nào thấy thoải mái nhất, nhờ người nhà lấy tất cả những thứ thuốc tôi đang uống để sẵn và để ngỏ cửa vào nhà. Khi đó tôi vẫn tỉnh táo, đọc tên từng loại thuốc và liều lượng đang uống cho họ, nhưng rất khó thở và hai cánh tay rất mỏi.

Vẫn không thấy nhức đầu và không nói líu lưỡi không phải stroke.

Chừng 5 phút sau, xe cấp cứu tới. Người paramedic - chuyên viên cấp cứu cho tôi nhai ngay chừng 5 hay 6 viên baby aspirin loại 81 mg, nhai rồi nuốt trửng chứ không nhai với nước để cho thuốc thấm theo nước miếng vào các mạch máu nhỏ dưới lưỡi, mục đích là làm cho máu loãng ra. Đồng thời họ xịt Nitroglycerin lỏng vào dưới lưỡi tôi ba lần, mỗi lần cách nhau chừng 5 phút, để cho các mạch máu giãn nở , không được dùng quá 3 lần, kẻo sự giãn nở mạch máu quá đáng, có thể gây stroke. Tôi thấy bớt tức ngực, thở dễ hơn, nhưng hai cánh tay vẫn rã rời. Trái lại, đầu óc tỉnh táo, không nhức đầu và chân đi vẫn vững vàng , không stroke.

Tôi đã cảm thấy dễ thở hơn và có thể tự đi ra trèo lên băng-ca cấp cứu. Trên đường vào vào bệnh viện, tôi để ý thấy xe không hụ còi - có nghĩa là không có gì khẩn cấp lắm. Trên xe, người paramedic hỏi chuyện tôi liên tục, mục đích là coi tôi có tỉnh táo, có bị stroke khiến nói ngọng không. Có người vừa bị heart attack vừa bị stroke, rất nguy hiểm.

Khoảng 15 phút sau đến bệnh viện, họ đưa tôi vào khu cấp cứu, có bác sĩ chăm sóc ngay lập tức. Họ tiếp "nước biển" hòa thuốc làm loãng máu và làm tan máu đông (blood clots), morphine làm bớt đau, chụp quang tuyến X lồng ngực để tìm dấu vết sưng phổi - pneumonia nếu có, đo tâm động đồ - EKG. Đồng thời họ cho thử máu để tìm chỉ số enzyme định bệnh tim.

Khi tim bị thiếu máu, tim sẽ tiết ra loại enzyme này.

Nếu chỉ số enzyme cao tức là bệnh nhân đã bị heart attack.

Lần đầu, có lẽ vì thử nghiệm quá sớm, nên chỉ số không cao. Họ chờ 2 tiếng sau thử lại thì mới rõ ràng là bị heart attack. Vì nhịp tim của tôi đập không quá nguy cấp nên Bác sĩ không mổ ngay. Trong thời gian đó, tuy vẫn nằm ở khu cấp cứu, nhưng tôi rất tỉnh táo, bớt đau ngực và tay và còn có thể lấy smart phone ra trả lời ngắn gọn một hai emails.

Lạ một điều là tâm động đồ làm mấy lần đều không có dấu hiệu heart attack rõ ràng.

Sau này, Bác sĩ giải thích rằng bắp thịt tim tôi chưa bị hư hại và còn hoạt động mạnh dù bị attacked, có lẽ nhờ vào việc tôi bơi lội thường xuyên , tôi thường bơi 40 đến 60 chiều dài hồ bơi trong một giờ, một hai lần mỗi tuần - nhưng từ sáu tháng nay bận nhiều việc quá nên không bơi, không tập thể dục gì hết !

Khoảng 3 giờ chiều thì Bác sĩ chuyên khoa tim quyết định làm phẫu thuật thông mạch máu tim - angioplasty. Theo kỹ thuật này, Bác sĩ cắt một lỗ rất nhỏ ở mạch máu gần háng hay cổ tay - trường hợp của tôi , Bác sĩ cắt ở cổ tay - rồi luồn một camera cực nhỏ ở đầu một catheter - ống mềm rất mảnh đưa vào đến động mạch tim. Camera sẽ chiếu lên màn ảnh computer lớn như TV cỡ 60" để cho thấy chỗ bị tắc nghẽn. Khi đó tôi vẫn tỉnh, chỉ hơi mơ mơ buồn ngủ do được chích thuốc an thần, không làm mê hoàn toàn và không cảm thấy đau đớn gì hết. Khi tìm ra chổ mạch máu nghẽn, Bác sĩ sẽ "bắn" cho cục máu đông - blood clot tan ra, rồi đẩy một "bong bóng" - balloon vào chỗ đó, xong bơm cho bong bóng căng lên, làm phồng khúc mạch máu nghẹt khiến cho máu thông dễ dàng, trước khi xì hơi bong bóng, còn để lại một "giàn lưới"- stent hình ống, nằm lót bên trong nhằm căng khúc mạch máu đó ra. Lưới sẽ nằm vĩnh viễn trong mạch máu tim nên bệnh nhân sẽ phải uống thuốc làm loãng máu dài dài, nếu không, máu đông có thể kẹt vào đó làm heart attack nữa!

Cuộc giải phẫu, ban đầu dự tính chừng 45 phút, đúng hai giờ mới xong ! Mà vẫn còn hai mạch máu nữa chưa được thông, nên vài tuần nữa tôi sẽ phải vào bệnh viện làm tiếp. Tuy nhiên, lần sau sẽ dễ dàng hơn nhiều, có thể làm xong trong ngày, trừ khi tôi để cho bị heart attack nữa. Sau khi mạch máu tim được thông, tôi cảm thấy dễ chịu ngay lập tức. Hai cánh tay hết mỏi rã rời, ngực hết tức, nhịp thở gần bình thường trở lại.

Bác sĩ đã mổ từ mạch máu ở cổ tay tôi, luồn vào tim, nên tôi mau hồi phục hơn là mổ từ dưới háng. Sau ba ngày, mở băng ra, cổ tay tôi chỉ còn vết đóng vảy cỡ như bị con kiến lửa cắn rồi mình gãi ra mà thôi!

Tuy nhiên, dọc theo cánh tay có vết bầm phía bên trong, chắc là do đường ống luồn qua gây nên. Không đau đớn gì cả. Tim không có cảm giác gì mới lạ, vẫn yêu, thương, hờn, giận... như thường! Đặc biệt là sau khi được thông mạch máu tim, huyết áp của tôi xuống và nằm ở mức rất tốt, rất ổn định. Bác sĩ giải thích là do mạch máu được thông nên tim đỡ phải làm việc nhiều, không cần bơm máu mạnh như trước nữa, nên áp suất nén vào thành mạch máu cũng giảm đi. Thật là một công đôi việc!

Qua tai biến này, tôi rút ra được vài kinh nghiệm quý báu như sau, xin được chia sẻ cùng anh chị em:

Thứ nhất:

BÌNH TĨNH MÀ RUN! Đúng vậy, ai mà không run khi nghĩ đùng một cái mình đang bị một trong hai chứng bệnh giết người nhiều nhất và nhanh chóng nhất: Heart attack đứng đầu, stroke thứ ba, chỉ sau ung thư. Nhưng phải thật bình tĩnh và tỉnh táo để không lãng phí từng giây phút và làm bệnh thêm trầm trọng.

Thứ hai:

NGƯNG MỌI HOẠT ĐỘNG VÀ ĐỂ Ý NGAY KHI CÓ TRIỆU CHỨNG LẠ THỨ NHẤT, trường hợp tôi là toát mồ hôi dù buổi sáng khá lạnh. Nếu đang lái xe, cần phải tìm chỗ an toàn đậu lại ngay. Chú ý: Nếu có cell phone, luôn luôn mang bên mình, không để trong cặp hay giỏ đàng sau cóp xe.

Thứ ba:

GỌI CẤP CỨU NGAY KHI CÓ NHIỀU HƠN MỘT TRIỆU CHỨNG LẠ của stroke hay heart attack.

thí dụ: cánh tay mỏi rã, tức ngực, ngay sau khi toát mồ hôi.

Ở Mỹ: Không nên nhờ người nhà chở vô nhà thương, mà phải gọi 911.

Lý do: Bịnh viện có bổn phận phải cấp cứu ngay lập tức khi tiếp nhận một bệnh nhân do 911 đưa tới. Người paramedic đưa mình tới phải chờ cho đến khi thấy mình được chăm sóc bởi bác sĩ, rồi mới đi được.

Nếu mình tự tới xin cấp cứu, trừ khi bị thương máu me đầm đìa như bị đụng xe, còn không sẽ phải làm nhiều thủ tục và chờ đợi trước khi được cấp cứu. Nếu bị stroke hay heart attack mà mất chừng 15 phút là nguy lắm rồi.

Thứ tư:

Cố gắng PHÂN BIỆT CÁC TRIỆU CHỨNG GIỮA STROKE VÀ HEART ATTACK.

Khi chuyên viên cấp cứu đến nhà, cố gắng trả lời rõ ràng sao cho họ có thể hướng sự cấp cứu về một loại tai biến: Stroke hay Heart Attack.

Lý do: Những giây phút cấp cứu đầu tiên là cực kỳ quan trọng. Nếu không phải stroke vì máu nghẽn mà vì đứt mạch máu, nhức đầu mạnh, mạch máu chính trên đầu bị bể mà nhân viên cấp cứu cho thêm aspirin làm loãng máu, nitroglycerin làm giãn mạch... thì tiêu luôn tại chỗ !

Theo các Bác sĩ, khi thiếu máu vào nuôi, tế bào óc sẽ chết mau hơn tế bào tim nhiều. Do đó, nếu nhân viên cấp cứu tin là bệnh nhân bị stroke do đứt, bể mạch máu thì nhiều phần là họ sẽ lo chở bệnh nhân vào bệnh viện thật sớm .

Bây giờ ở Mỹ và các nước tiên tiến có thuốc chích có thể hồi phục stroke, nếu được chích trong vòng một, hai giờ kể từ khi có triệu chứng đầu tiên, càng sớm càng tốt. Nếu tin là heart attack thì họ sẽ thử làm cho máu loãng và mạch nở tại chỗ, mất chừng 10 phút trước khi họ chở đi. Mười phút phù du đầu tiên đó quý giá bằng 10 năm hay có thể bằng cả quãng đời còn lại !

Thứ năm:

Trong bệnh viện, cần TỈNH TÁO khi còn có thể, NÓI CHUYỆN NHÌỀU với Y tá, Bác sĩ , không hiểu thì yêu cầu người thông dịch. Đặt câu hỏi mỗi khi nhân viên Y tế làm bất cứ thủ thuật nào trên cơ thể mình.

Thí dụ: Chích thuốc này làm gì? Tại sao cần chụp X-ray ngực hai lần trong vòng vài giờ khi tình trạng không có gì thay đổi?

Nhờ hỏi mà tôi tránh được 1 lần X-ray vô ích do lỗi của Y- tá, người ca trước làm, người ca sau lại định làm nữa!

Thứ sáu:

Khi đã lên bàn phẫu thuật mà không bị đánh thuốc mê thì hãy quên hết mọi sự mà chỉ NGHĨ VỀ CHUYỆN VUI. Chẳng có gì phải lo lắng nữa!

Vài hàng chia sẻ cùng anh chị em.

Nguyễn Hưng

 

Tiển vọng chính trị Việt Nam

 Hai Chủ tịch nước bị phế truất trong một năm: Triển vọng chính trị nào cho Việt Nam?

Tác giả: Lê Hồng Hiệp

Dương Lệ Chi, biên dịch

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng sẽ bị thay thế Nhiệm vụ hàng đầu của các nhà lãnh đạo đất nước hiện nay là tìm người thay thế ông và ổn định chính trị.

Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) hôm nay ra thông báo, họ chấp nhận đơn từ chức của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, từ bỏ tất cả các chức vụ chính thức và các chức vụ trong đảng. Ngày mai, Quốc hội Việt Nam sẽ triệu tập phiên họp bất thường để chính thức bỏ phiếu về việc ông từ chức, chỉ sau một năm ông làm Chủ tịch nước. Ông Thưởng được cho là có dính líu đến vụ bê bối hối lộ, liên quan đến nhà phát triển bất động sản địa phương Phúc Sơn, hiện đang bị truy tố về các tội tham nhũng khác nhau. Các nguồn tin không chính thức nhưng đáng tin cậy cho biết, trong thời gian ông còn giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi (2011-2014), một người thân của ông Thưởng đã nhận 60 tỷ đồng (2,4 triệu USD theo tỷ giá hiện hành) từ Phúc Sơn, được cho là [đã hối lộ] cho Thưởng để xây dựng nhà thờ tổ của mình.

Việc ông Thưởng từ chức đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn bất ổn chính trị mới ở Việt Nam. Kể từ Đại hội 13 của đảng Cộng sản Việt Nam hồi đầu năm 2021, đã có nhiều vụ cách chức và truy tố cấp cao, trong số đó có 4 ủy viên Bộ Chính trị (trong đó có Thưởng và người tiền nhiệm Nguyễn Xuân Phúc), một phó thủ tướng, hai bộ trưởng và hơn chục lãnh đạo tỉnh. Việc thay thế quá nhanh hai Chủ tịch nước đặc biệt đáng chú ý, vì ông Phúc cũng bị cách chức hồi đầu năm 2023, sau khi nhậm chức chưa đầy hai năm.

Cũng giống như Phúc, sự ra đi của Thưởng sẽ không dẫn đến những thay đổi chính sách đáng kể, nhưng nó gây ra mối lo ngại cho các nhà đầu tư. Nhiều nhà đầu tư trong số này được thu hút đến Việt Nam chính vì môi trường chính trị tương đối ổn định của nước này so với các nước khác trong khu vực. Tuy nhiên, thông tin Thưởng sắp ra đi khiến họ càng thêm bất an. Tệ hơn nữa, sức khỏe kém của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và kế hoạch kế nhiệm ông không rõ ràng, có thể sẽ làm gia tăng đấu đá chính trị nội bộ trong Đại hội Đảng toàn quốc kế tiếp vào đầu năm 2026. Điều này càng làm trầm trọng thêm mối lo ngại của các nhà đầu tư.

Ý nghĩa về việc rơi đài của Thưởng đối với tương lai chính trị Việt Nam, đặc biệt là về chuyện tranh giành ghế Tổng Bí thư thay thế ông Nguyễn Phú Trọng, phụ thuộc vào việc ai sẽ đảm nhận vai trò của Thưởng. Theo quy định của Đảng, tân chủ tịch nước phải ngồi đủ nhiệm kỳ Ủy viên Bộ Chính trị, nghĩa là các ứng cử viên tiềm năng hiện nay bao gồm ông Trọng, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Thường trực Ban Bí thư Đảng Cộng sản Trương Thị Mai và Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm. Ông Trọng trước đây từng giữ chức chủ tịch nước từ năm 2018 đến năm 2021, có thể đòi lại chức vụ này, nhưng vấn đề sức khỏe của ông có thể là một trở ngại đáng kể. Ông Chính và Huệ dường như không quan tâm, vì với chức vụ hiện tại của họ, họ có nhiều quyền hành hơn là chức chủ tịch nước. Điều này khiến ông Tô Lâm và bà Trương Thị Mai trở thành những lựa chọn khả dĩ nhất.

Ở tuổi 66, Tô Lâm có thể rất quan tâm đến cái ghế Chủ tịch nước này vì nó có thể cho phép ông tìm kiếm một ngoại lệ đối với quy định giới hạn độ tuổi của Đảng và tranh chức vụ cao nhất vào năm 2026. Tuy nhiên, ông cũng có thể dè dặt về việc thay đổi vai trò mới này. Chức Bộ trưởng Bộ Công an hiện tại của ông có quyền lực rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh chiến dịch chống tham nhũng của đảng Cộng sản Việt Nam đang diễn ra. Ngược lại, vai trò của Chủ tịch nước chủ yếu liên quan đến các nhiệm vụ nghi lễ. Mặt khác, bà Mai cũng là một ứng cử viên sáng giá cho chức vụ này, đặc biệt trong mắt những người đang tranh chức vụ tổng bí thư. Điều này được mong đợi là do quyền lực tương đối yếu của bà, nghĩa là bà khó có thể tận dụng chức chủ tịch nước để làm phương tiện tranh cái ghế hàng đầu trong Đảng vào năm 2026.

Một lựa chọn khác là Đảng bẻ cong các quy tắc của chính mình và đề cử một chính trị gia khác chưa ngồi hết nhiệm kỳ ủy viên Bộ Chính trị nhưng có khả năng mang lại sự ổn định cho hệ thống. Trong kịch bản này, ứng cử viên tiềm năng có thể là Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên, hay Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang. Tuy nhiên, các ứng cử viên tiềm năng hiện tại để thay thế ông Trọng và phe phái của họ có thể không ủng hộ quyết định này vì họ không muốn thấy sự xuất hiện của một tân ứng cử viên khả thi, có khả năng cản trở khát vọng của họ đối với chức vụ hàng đầu của Đảng vào năm 2026.

Do quá trình lựa chọn phức tạp và thời gian có hạn nên rất có thể Đảng vẫn chưa đi đến quyết định thống nhất về người kế nhiệm ông Thưởng. Trong trường hợp này, Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân sẽ giữ vai trò quyền Chủ tịch nước cho đến khi Đảng có quyết định cuối cùng.

Trong bối cảnh đó, những bất ổn chính trị ở Việt Nam sẽ tiếp tục xảy ra. Một số nhà đầu tư có thể quyết định đợi cho đến khi mọi chuyện lắng xuống trước khi đưa ra bất kỳ quyết định đầu tư lớn nào. Quan hệ đối ngoại của đất nước cũng có thể bị ảnh hưởng, với khả năng bị trì hoãn hoặc hủy bỏ các cuộc trao đổi song phương cấp cao. Chẳng hạn, do ông Thưởng đang chờ bị truất phế, nên chuyến thăm Việt Nam của vua Willem-Alexander và hoàng hậu Máxima của Hà Lan, theo kế hoạch sẽ diễn ra từ ngày 19 đến 22 tháng 3, nhưng đã bị hoãn theo yêu cầu của Việt Nam.

Ngay cả sau khi Chủ tịch nước mới được bầu, đấu đá chính trị nội bộ có thể sẽ tiếp tục kéo dài cho đến năm 2026, trừ khi kế hoạch rõ ràng về người kế nhiệm ông Trọng được công bố. Trong khi đó, các nhà đầu tư và đối tác của Việt Nam sẽ phải chấp nhận thực tế chính trị mới của đất nước.

Đảng CSVN và ban lãnh đạo cao nhất của đảng có thể mong muốn giảm thiểu các bất ổn này bằng cách đẩy nhanh quá trình chuyển giao quyền lực và bầu ra một tân chủ tịch, là người có thể đảm nhiệm chức vụ của mình một cách an toàn cho đến năm 2026. Đây sẽ là trọng tâm chính của họ lúc này. Đồng thời, cải thiện môi trường đầu tư thông qua hợp lý hóa các thủ tục quan liêu, nâng cao hiệu quả trong việc ra quyết định, xóa bỏ các rào cản pháp lý và quy định đối với các nhà đầu tư cần được ưu tiên để giải quyết những bất ổn chính trị và khôi phục niềm tin của nhà đầu tư vào triển vọng chính trị và kinh tế của đất nước.

Bài viết quá hay của cô giáo Mai Thị Mùi

nhân NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20/11. Không có một đất nước nào mà lại lắm ngày truyền thống như nước ta. Ban bệ, ngành nghề nào cũng có ngày riêng, quân đội, công an, luật sư, nhà giáo, nhà báo, nhà may, nhà thổ..Tất tật phải cố đặt ra một ngày nào đó để tự tôn và được tôn vinh. Ngày nhà giáo VN có lẽ là ngày dễ nhớ nhất vì ai trong đời cũng là học sinh, không thì cũng là phụ huynh để PHẢI nhớ mà cúng cô hồn cho yên thân cả cha mẹ lẫn con cái. Tôi hỏi quý vị đồng nghiệp, quý vị hãnh diện và hân hoan chào đón cái ngày này để làm gì? Một năm 365 ngày, được "tôn vinh" một ngày rồi cả xã hội phỉ nhổ 364 ngày có đáng không quý vị? Tôi nhìn quý vị xúng xính váy áo, ôm những bó hoa mua bằng máu và nước mắt của phụ huynh nghèo, quý vị nghiêng vai nghiêng cổ cho ra những pô hình để up phây, rồi sau đó ngồi vào những mâm cỗ từ quỹ "tự nguyện" đóng góp của PHHS mà tôi thấy như ăn phải miếng thịt ôi, chỉ chực nôn ra cho bằng sạch. Một đất nước không cần có ngày Người Cao Tuổi, chỉ cần ở đất nước ấy người già không phải đi bán vé số, nhặt ve chai, xin ăn hay bươi rác. Một đất nước không cần ngày Trẻ Em, miễn là đừng có trẻ em bị ấu dâm, trẻ bỏ học đi kiếm sống, trẻ bị bạo hành, trẻ bị lạm dụng. Một đất nước văn minh không cần có ngày Phụ Nữ, chỉ cần họ không bị bạo hành, phân biệt đối xử. Một đất nước không nên có các bà mẹ Anh Hùng, ba lần tiễn con đi hai lần khóc thầm lặng lẽ. Chúng mày có thương mẹ thì để mẹ sống yên bình bên các con mẹ. Chứ chúng mày tạo chiến tranh rồi bắt con mẹ lao vào cuộc chiến tranh phi nghĩa, phi nhân làm gì. Để rồi con mẹ mất, mẹ sống với nỗi đau thắt ruột rồi chúng mày cấp cho cho mẹ cái bằng mẹ VNAH, mỗi dịp kỉ niệm ngày cướp chính quyền thì chúng mày lại đem mét rưỡi vải đỏ với cái hình thằng diệt chủng đến dí vào tay mẹ. Phụ nữ không cần anh hùng, phụ nữ chỉ cần cuộc sống an nhiên với chồng, với con thôi. Chúng mày không tạo ra chiến tranh tức là công đức vô lượng rồi. Một người thầy cũng không cần đến ngày tôn vinh nhà giáo. Chỉ cần cái ngành giáo dục trả lương cho họ đủ sống để họ không phải bắt học sinh đi học thêm, chỉ cần họ không dí học sinh đóng tiền học, chỉ cần họ không hối phụ huynh đóng quỹ lớp, chỉ cần họ không "vận động" phụ huynh đưa con đi chích VAC, họ chỉ cần chuyên tâm vào công việc chuyên môn thì tự khắc cả xã hội kính trọng họ, kính trọng từ ngày này sang tháng khác, từ năm này qua năm nọ, từ đời này đến đời kia. Chứ đâu chỉ có 1 ngày hoa trái, quà cáp, phong bì, hộp nơ, rồi những tháng còn lại trong năm nhìn nhau theo mối quan hệ mua bán con chữ, kinh doanh tri thức. Quý vị hiểu mình cần phải làm gì rồi chứ? Muốn người khác tôn trọng trước hết mình phải có tự trọng. Lòng tự trọng từ đâu mà có? Tự trọng là không đủ tri thức không đứng trên bục giảng, tự trọng là thấy nghề giáo không đủ sống mạnh dạn bước ra khỏi ngành chứ không phải cào cấu phụ huynh cho đầy hũ gạo nhà mình, tự trọng là thấy sai trái, bất công phải lên tiếng chứ không hùa theo lũ lãnh đạo bóp cổ PH và HS, tự trọng là bị cử đi làm "nhiệm vụ chính trị" phải biết phản đối, tự trọng là thấy trường lạm thu phải đứng về phía phụ huynh, tự trọng là không câm lặng nghe và làm theo những điều dối trá, sai quấy của cấp trên cốt để yên thân, vững ghế. Chỉ cần quý vị làm được những điều trên, mỗi năm xã hội sẽ tôn vinh quý vị đủ 365 ngày với sự yêu kính chân thành, không phải bằng những tấm thiệp ghi những câu hoa mỹ do bố mẹ chúng nó mồi có kẹp mấy tờ bạc, những bó hoa tươi mua bằng những đoạn ruột héo, những cái hộp đựng vài mảnh vải áo dài, những coupon, những chai dầu thơm, sữa tắm...mà chỉ cần thêm nén nhang, nắm muối, nắm gạo là đủ bộ cúng mùng 2, 16 mỗi tháng. Nguồn: Bà giáo Mai Thị Mùi

Một chuyện tình thật đẹp!

By: Chiêu Nguyễn Phương Lan

 Em sanh năm 1974 tại Cam Ranh dưới cái tên trữ tình và có một chút hơi cung đình là Chiêu Nguyễn Phương Lan. Nhưng cái tên đẹp đẽ kia không cải tạo được số mạng nghiệt ngã của em. Hai tháng sau mẹ em cảm thấy có gì là lạ nơi mắt em. Bà đem em đi khám bác sĩ và kết quả đã làm cho tim bà tan nát. Mắt em bị một chứng bịnh lạ lùng và đang từ từ mất đi hoàn toàn thị giác. Đau khổ hơn nữa là đám virus ác nghiệt từ tròng mắt tấn công lên não. Để bảo tồn mạng sống cho em, bác sĩ phải mổ lấy ra một con mắt và hai năm sau con mắt thứ hai. Hai lỗ mắt trống hoắc và mí mắt sụp xuống che lại bầu trời có thiên địa huy hoàng, có bông hoa rực rỡ, có sông dài xanh ngát, có núi xám trời cao. Tất cả chỉ còn là bóng tối...

 Một người mù hỏi thánh Anthony:

 "Còn có điều gì khổ hơn là bị mù không?"

 Thánh Anthony trả lời:

 "Có đấy! Ấy là khi con người ta bị mất phương hướng!".

 May mắn thay, em không mất phương hướng. Tụi nhỏ nhảy dây, em cũng nhảy dây dù vấp té không biết bao lần. Tụi nhỏ hát, em cũng hát. Tụi nhỏ vỗ tay cười giỡn, em cũng vỗ tay cười giỡn. Tụi nhỏ học đờn tranh, em cũng học đờn tranh. Và vì không bận nhìn ngang ngó dọc, em tập trung tất cả thời gian vào thực hành nên em đờn hay hơn tất cả bạn bè, em học giỏi hơn tất cả bạn bè. Năm em lên 7 tuổi, mẹ dẫn em xin vào học trường Nguyễn Đình Chiểu ở đường Nguyễn Chí Thanh nhưng bị từ chối vì cha em là ngụy! Mẹ em đã lạy lục đầu trên xóm dưới, năn nỉ cùng trời cuối đất và sau cùng em được nhận vào học ăn ở nội trú một tuần năm ngày, tự giặt quần áo, tự tắm rửa v.v. khi lớn lên một chút thì em học thêm nghề bó chổi, đan chiếu. Ba năm cuối của trung học em được nhận vào trường phổ thông cơ sở quận Bình Thạnh.

 Khi chấm dứt trung học, em thi vào trường Văn Hóa Nghệ Thuật chuyên ngành âm nhạc. Ba năm sau em thi vào trường Cao Đẳng Sư Phạm và năm 1998 em ra trường với danh dự thủ khoa ban Anh Văn, môn phụ Nhật Văn chỉ với một cái máy thu băng cũ kỷ để thâu lời giảng dạy và một cái máy đọc chữ Braill để làm bài tập.

Khi ra trường, em tuy hiểu Anh văn nhưng không nói được. Để tập nói, hai mẹ con dẫn nhau ra hồ Con Rùa hoặc bến Bạch Đằng, mẹ em đưa tay ra khều những người ngoại quốc. Có người xoay lại và vội vàng xua tay đuổi bà mẹ đi vì tưởng là bà xin tiền. Sau cùng bà phải nắm tay em để sát cạnh bà, khi người ngoại quốc xoay lại, em vội vàng trình bày ngọng nghịu là "tôi là người khiếm thị, tôi học Anh văn nhưng không nói được, tôi muốn nói chuyện với ông, bà để thực tập. Tôi không phải là người ăn xin".

Em lần lượt dạy nhạc ở câu lạc bộ lao động quận 1, nhân viên của thư viện sách nói quận 3, và cuối cùng dạy cấp 1 cho hội Người Khiếm Thị thành phố. Năm 1999 một phái đoàn Nhật tới Việt Nam tìm kiếm những người có khả năng nói được tiếng Nhật để đưa qua Nhật học ngành châm cứu và massage. Sau khi thành công sẽ để họ trở về VN dạy lại các người khiếm thị khác để những người nầy có được một nghề nuôi thân. Em là người được chọn và sau một khóa học ba tháng tiếng Nhật, em thi đậu và được theo học trường Đông Du tại thành phố để hoàn chỉnh khả năng Nhật-Anh, Anh-Nhật.

 Năm 2000 em xuất ngoại du học Nhật. Sau bốn năm tận tụy học hỏi môn châm cứu và massage trị bệnh của người Nhật, một lần nữa em ra trường với danh dự thủ khoa! Trở về VN, từ năm 2004 tới 2009, em dạy cho thanh thiếu niên khiếm thị tại Sài Gòn một nghề mưu sinh. Trong thời gian du học, người Nhật nhân đạo đã bỏ tiền ra cho em đi bác sĩ gắn cho em đôi mắt nhân tạo để gương mặt em trông được như bình thường và thêm phần xinh xắn.

 George Kasperitis sanh năm 1964 tại Pennsylvania, Mỹ. Có dòng máu Đông Âu, anh cao lớn, khỏe mạnh, đẹp trai, chơi đàn piano, guitar, trống và là hình ảnh trong mơ của các nữ sinh trung học. Ra trường Pennsbury High School năm 1983, anh chọn học cao đẳng về Natural Medicine, chuyên ngành massage và phòng bệnh theo cách tự nhiên. Tuy được cấp bằng tốt nghiệp, anh lại không theo nghề mà trở về trang trại của ông nội để giúp ông trồng trọt và chăn nuôi vì ông nội đã già và cần có người thân giúp một tay. Ai nói người Mỹ không có tình cảm gia đình và không biết hiếu thảo?

 Sau khi ông nội mất năm 1988, anh mở cơ sở chuyên trị cho các lực sĩ thể thao bằng trị liệu đá nóng và đặc biệt là bằng trị liệu khúc tre nóng. Anh giải thích là độ nửa tiếng trước khi khách đến, anh bỏ vào một nồi lớn 4 ống tre, mỗi ống có độ 3 đến 4 mắt tre. Anh thêm vào mấy thứ lá thơm và dầu quế và dầu hạnh nhân. Anh đã chà xát cho các mắt tre bớt nhọn nhưng vẫn còn chỗ lồi lõm. Anh lăn ống tre nóng tẩm các khoáng chất tiết ra từ lá và dầu lên lưng, cổ, khuỷu tay chân làm trị liệu để kích thích làm các huyệt đạo nở ra làm huyết mạch lưu thông, để cơ thể sẽ tiếp nhận nhiều linh khí trong trời đất hơn và làm cho con người ta được khỏe mạnh hơn.

 Chắc là lăn ống tre nhiều quá mỏi tay nên sau vài năm nổi máu giang hồ anh gia nhập Peace Corp - Đội Hoà Bình - đi Ghana, là quốc gia ở Phi châu. Nơi đây các thiện nguyện viên xây cất bồn nước, lắp đặt các hệ thống lọc nước cho người dân địa phương được dùng nước sạch.

 Trong những buổi tối nhàn rỗi giữa núi rừng hiu quạnh, anh lên mạng và tìm kiếm người nói chuyện trên mục Pen Pal. Nơi đó anh đọc thấy hàng chữ: "thiếu nữ Việt Nam, 30 tuổi, độc thân, thích âm nhạc, hiện đang học ngành massage và bấm huyệt trị bệnh tại Nhật".

Ôi em ơi, hợp quá, anh cũng thích âm nhạc, anh cũng thích nghề massage trị liệu. À mà em chơi nhạc cụ gì? Anh thì đàn piano, guitar và đánh trống. Em đàn tranh anh à. Đàn tranh là đàn gì vậy em? Là một loại đàn đặc biệt cho âm nhạc Việt Nam. Nó không cao sang, rầm rộ, cao vút như dương cầm mà nó thắm thiết, đậm đà, từng âm thanh sẽ đi vào lòng người, từng nốt nhạc sẽ làm người ngẩn ngơ thương nhớ... Ôi, ước gì anh có thể nghe em đàn... Que sera, sera... Sẽ có một ngày nếu chúng mình gặp nhau.

 Và những dòng tâm sự đổi trao, những sẻ chia, những cởi mở cho tới một ngày anh đọc những dòng chữ: "Em là một cô gái khiếm thị, em rất buồn là sẽ không bao giờ "thấy" anh dù cho chúng ta có khi nào gặp nhau".

 Em ơi không phải em đang nói giỡn đó chớ? Khiếm thị? khiếm thị từ lúc nào? Từ lúc mới sanh ra? Ông trời ơi, em chưa bao giờ biết được màu sắc của hoa hồng à? chưa bao giờ thấy được ánh mặt trời chói chang trên đỉnh núi à? Chưa bao giờ thấy được hoàng hôn mênh mông trên biển cả à? Ác nghiệt, định mệnh ác nghiệt ! Em hỏi anh có thay đổi cảm nghĩ của anh về em không khi anh biết em, người con gái mà anh nâng niu tâm sự bấy lâu nay, lại là một kẻ mù lòa?

 Câu trả lời là có, có rất nhiều. Làm sao anh không thay đổi tình cảm trước một sự thật phũ phàng như vậy! Trước hết là anh giận ông trời tàn nhẫn đã buộc cái chứng bịnh độc ác kia vào đôi mắt em. Anh sẽ không ngần ngại đối diện với ngài để hỏi cho ra lý do ngài chọn em làm nạn nhân, anh sẽ không sợ sệt mà sẽ cương quyết chất vấn ngài tới cùng. Nhưng trời ở đâu không thấy vậy thì anh chỉ có thể quay về thế gian nầy để đối mặt với em. Phương Lan, sau nữa là anh sẽ không quay lưng lại với em. Anh sẽ cùng em tiến bước dù cho bây giờ ngoài cái bổn phận làm người bạn đời của em, anh lại có thêm một bổn phận nữa là làm đôi mắt của em. Anh sẽ làm cho em cảm nhận được màu vàng óng ánh của cành mai trong dịp Tết, sẽ thấy vô vàn hoa dại trên cánh đồng cỏ xanh tươi, sẽ vẽ ra được những chiếc lá thu vàng úa hắt hiu, sẽ nắm bắt được những tảng băng tuyết chói lọi dưới ánh mặt trời.

 Ở mấy ngàn dặm xa xôi kia, người bạn vừa đọc email cho Phương Lan vừa khóc. Phương Lan vừa nghe email vừa khóc. Cám ơn anh, George. Cám ơn tình yêu của anh dành cho em. Nhưng em không tin rằng trên đời lại có người đàn ông nào có thể yêu thương một cô gái mù lòa thắm thiết như vậy. Kiếp sau anh nhé. Ở một kiếp mà em có thể thấy nắng vàng tỏa sáng trên tóc anh, biển xanh gợn sóng trong mắt anh, nụ cười rạng rỡ trên môi anh. Ở một kiếp mà chúng ta có thể tay cầm tay, mắt nhìn mắt, đối diện nhau nói lời thề nguyện thủy chung. Còn kiếp nầy, em xin lỗi, em vô cùng xin lỗi.

 Ra trường, Phương Lan trở về Việt Nam, nhận làm việc từ 2004 tới 2009, trở thành giảng viên massage cho các em khiếm thị. George ngẩn ngơ vì mất liên lạc nhưng anh không bỏ cuộc. Anh lần mò lên Facebook, internet v.v.. bất cứ cái gì có thể để tìm kiếm Phương Lan. Sau sáu tháng dài, anh kiếm ra người con gái khiếm thị đó. Phương Lan đã bỏ địa chỉ email bên Nhật và đổi lại địa chỉ Việt Nam. Cuộc tình Việt Mỹ được nối lại.

 Năm 2005, lần đầu tiên anh về Việt Nam để mặt đối mặt với người yêu. Em đứng đó tay cầm chùm bong bóng, khắc khoải nhìn về phía trước nhưng không biết lúc nào thì người đó sẽ tới, sẽ cầm tay mình, sẽ kêu lên hai tiếng Phương Lan. Trái tim em run rẩy, chân tay em run rẩy và ngay cả linh hồn em cũng run rẩy. Mẹ em đứng cạnh bên. Mẹ ơi, mẹ sẽ thành thật cho con biết là anh ấy như thế nào nghe mẹ.

Phương Lan ơi, anh đến với em đây. Em đứng đó bồn chồn lo sợ. Sự sợ hãi tỏa ra chung quanh em làm tim anh tê tái. Em không tin rằng anh sẽ đến phải không? Em nghĩ rằng anh sẽ chạy theo những cô gái quần là áo lụa, những cô gái mắt nâu tóc vàng... chớ làm sao anh lại lặn lội mười ngàn dặm xa xôi để đến gặp một cô gái Việt Nam giản dị, bình thường lại mất đi ánh sáng... Nếu anh đã từng giận hờn ông trời cay nghiệt đã sắp đặt cho cuộc đời em gặp quá nhiều cảnh trái ngang thì ngày hôm nay, nhìn em đứng bơ vơ cách biệt giữa dòng đời rộn rã, anh lại cám ơn ngài đã sắp đặt cho cuộc đời hai đứa mình trộn lẫn vào nhau, để anh có thể đem đến cho em tình yêu, tin cậy và nương tựa.

 Anh đưa thẳng cánh tay mặt ra phía trước cho Phương Lan vịn vào và cứ như vậy họ ra xe, về nhà, dạo phố, du lịch và có thể là đi trọn đường đời. Giờ đây nghĩ lại, anh cười hắc hắc thú nhận cùng tôi: "Lúc đó cháu không dám nắm tay Lan để cùng đi vì cháu biết phong tục Việt Nam rất bảo thủ. Cháu thấy trong các phim ảnh, người dẫn đường cho người khiếm thị luôn luôn đưa thẳng cánh tay ra phía trước nên cháu cũng làm y như vậy, đi đến đâu ai thấy cũng cười, vậy mà cháu hãnh diện quá vì đã là cây gậy và đôi mắt cho Lan!"

 Anh trở lại VN lần thứ hai năm 2006 để làm đám cưới. Gần như tất cả khu phố nơi gia đình Phương Lan ở đều tham dự đám cưới, hoặc là khách mời, hoặc là nhập vào đám đông tò mò coi ông Mỹ cưới bà mù!. Phương Lan mời tất cả các bạn khiếm thị. Họ sờ mặt chú rể và hít hà khen đẹp trai quá? chắc là rờ thấy cái mũi cao, nhưng khi sờ tới cánh tay có lông hơi nhiều và hơi dài, dài hơn người VN, thì cả đám liền hét lên trời ơi giống con khỉ quá!. Cả bọn phá ra cười, chú rể cũng hiểu sơ sơ chữ con khỉ nghĩa là 'monkey' nên cũng chỉ biết méo mặt cười theo.

Ai nói cưới hỏi phải môn đăng hộ đối? Ai nói chọn vợ lựa chồng phải thấy mặt nhau? Ngày hôm nay hai đứa chúng con quì trước bàn thờ tổ tiên, tuy không nhìn thấy nhau, nhưng nguyện cùng nhìn về một hướng. Chúng con không có tiền tài để cho nhau, nhưng nguyện cho nhau cả cuộc đời dù ấm no dù đói lạnh. Chúng con không có nhà cao cửa rộng để cho nhau, nhưng chúng con nguyện cho nhau hai tấm chân tình mênh mang như biển rộng trời cao.

Sau ngày cưới, George trở về Mỹ lo giấy tờ bảo lãnh nhưng Phương Lan không chịu đi sớm vì em nghĩ là nước Nhật đã tốn tiền để đào tạo em với mục đích là em sẽ truyền dạy lại cho những người khiếm thị khác một nghề nghiệp để nuôi thân. Nếu em bỏ đi thì phụ công ơn nước Nhật và bạc nghĩa với những người đồng cảnh ngộ. Giọt nước dòng sông. Nhận ơn nghĩa bằng một giọt nước, nguyện trả lại bằng một dòng sông. Chúng mình xa nhau thêm mấy năm nhưng lại có hàng trăm người có nghề nghiệp nuôi thân suốt cả đời, việc ấy quả rất đáng phải không anh? Vì thế em cương quyết ở lại VN tới năm 2009 để hoàn thành cam kết của mình, bên kia anh vẫn chờ và càng trân trọng nhân cách của em hơn. Ba năm sau ngày cưới, em mới đi Mỹ đoàn tụ cùng George.

 Bức ảnh họ trong ngày cưới ở VN thật là duyên dáng và tươi đẹp. Tình yêu vẫn đậm đà, ảnh kia chụp tại California - anh vẫn là đôi mắt của em.

Sự tiến hóa của loài người

 BS Tăng Quốc Kiệt 

Bài viết này rút ra từ một phần của cuốn sách tựa là Sapiens (a brief history of humankind), rất nổi tiếng của giáo sư Yuval Noah Harari dạy ở đại học Hebrew University of Jerusalem.

Vừa xuất hiện năm 2014, đã được báo chí Mỹ và thế giới tán thưởng, là quyển sách cực hay của nhân loại. Khi đã cầm lên rồi, thì say mê khó mà bỏ xuống được (Bill Gates).

Tác giả, một giáo sư tiến sĩ, trẻ tuổi (lúc xuất bản, tác giả mới chỉ 38 tuổi) với lối viết châm biếm nhẹ nhàng mà sâu sắc, đưa độc giả từ ngạc nhiên này qua ngac nhiên khác, với kiến thức uyên thâm của một người Do Thái, quyền sách cực kỳ cô đọng, nhiều dữ kiện và bác học. Không dài dòng hơn, tôi xin vào đề.

Cách đây 3.8 tỉ năm, trái đất hình thành.

70 ngàn năm trước, Homo sapiens xuất hiện tạo nên cái gọi là văn hóa. Quá trình phát triển văn hóa này của loài người được gọi là lịch sử.

Có 3 cuộc cách mạng quan trọng của lịch sử loài người:

1.     Cách mạng về nhận thức (cognition) bắt đầu khoảng 70 ngàn năm trước.

2.     Cách mạng nông nghiệp, khoảng 12 ngàn năm trước.

3.     Cách mạng khoa học chỉ có từ 500 năm nay, có thể chấm dứt lịch sử, hoậc mở đầu cho điều gì hoàn toàn khác hẳn với hiện tại mà ta không biết được.

Các nhà sinh vật học chia sinh vật thành loài (species- cùng một loài khi lấy nhau sẽ sinh con đẻ cái được)

Các loài tiến hóa từ một tổ tiên, họp lại thành chi (genus), chi họp thành họ.

Ví dụ : Loài Homo sapiens, Homo : (loài) ngườ, Sapiens (chi) có nghĩa là khôn. Chi (genus, số nhiều genera) họp thành gia đình ồn ào của loài vượn lớn, trong đó có Sapiens, liên hệ gần là chimpanzee (tinh tinh) godzilla (khỉ đột) ourang outang (đười ươi). Giống chúng ta nhất là tinh tinh.

Các loài Homo.

Khoảng 6 tiệu năm trước, con vượn cái đẻ 2 con gái, một là tổ tiên loài tinh tinh, hai là bà cố cố ngoại chúng ta.

Homo đều là người, nhưng có các loài khác nhau. Từ 10 ngàn năm nay, Sapiens là loài người duy nhất còn tồn tại trên địa cầu.

2.5 triệu năm trước, loài người xuất hiện ở đông phi châu, sớm nhất, được gọi là Australopithecus (vượn cổ phương nam) 2 triệu năm trước, loài người bắt đầu di cư về Bắc phi ,Âu và Á châu. Vì khí hậu khác, môi trường sống khác giữa các vùng, để thích ứng với môi trường tại chỗ, loài người biến đổi theo các hướng khác nhau, thành tên gọi khác nhau.

Loài người ở Âu châu và Tây Á tiến triển thành Homo Neanderthalensis (người từ thung lũng Neander) hay gọi tắt là Neanderthal, to con, nhiều bắp thịt hơn Sapiens, thích ứng với thời tiết lạnh, thời băng hà của miền Tây âu á.

Phía đông châu á, có loài Homo erectus (người có dáng đứng thẳng) tồn tại 2 triệu năm.

Ở một đảo nhỏ, Flores (Indonesia) loài người trở nên lùn vì thiếu ăn, người to con cần nhiều thức ăn, chết sớm, đám nhỏ con, cần ít thức ăn, sống sót, tên là Homo floresinensis, cao 1 mét, nặng 25 kí lô.

Năm 2010, người ta tìm thấy trong một hang động ở Siberia tên là Denisova, có 1 loài gọi là Homo denisova

Cái nôi của văn minh nhân loại cho ra các giống homo rudolfensis (người từ hồ Rudolf) Homo ergester (người lao động,) và ngày nay chúng ta là Homo Sapiens (được đặt tên một cách không khiêm tốn : Con người khôn ngoan)

Tất cả homo đều là loài người, xuất hiện cùng một lúc, chứ không phải từ ergester biến thành erectus, qua neanderthal rồi thành Sapiens chẳng hạn.

Nhưng tại sao các loài người khác tiệt chủng, chỉ còn Sapiens từ 10 ngàn năm nay ?

Có hai giả thuyết

1.     Thuyết lai giống : các homo khác bị đồng hóa.

2.     Thuyết thay thế : nghĩa là sapiens tiêu diệt hết các homo khác (nếu thuyết này đúng thì sapiens đã gây nạn diệt chủng đầu tiên của nhân loại)

Cái giá của sự suy nghĩ.

Các Homo có cùng chung các đặc tính sau đây : Sọ não rất to,, so với các loài khác, loài có vú nặng 60 kí, bộ não chỉ chiếm 200 cm³, loài người cách nay 2.5 triệu năm, bộ nào chiếm 600 cm³. Người Sapiens hiện này, bộ não trung bình 1200-1400 cm³. Neanderthal  còn có bộ não to hơn thế.

Câu hỏi đặt ra, tại sao trong các động vật, chỉ có loài người là có khả năng suy nghĩ, có óc tưởng tượng, có khả năng hư cấu ?

Chuyện cái não trở nên khổng lồ, là nguồn cội của các vấn đề : Không dễ gì mang 1 trọng lượng não nặng như thế trong một hộp sọ khổng lồ. Ở loài người, não bộ chỉ bằng 2% đến 3% trọng lượng cơ thể, nhưng tiêu thụ 25% năng lượng cơ thể khi nghỉ ngơi so với các loài khác, chỉ tiêu thụ 8% năng lượng cơ thể lúc nghỉ

Loài người cổ sơ phải trả giá cho cái sọ bự bằng hai cách

1.     Phải cần nhiều thì giờ để tìm thức ăn nuôi não

2.     Các cơ phải thoái hóa để dồn năng lượng lên não

Ngày nay cái não khổng lồ, giúp loài người rất nhiều vì nó có thể sản xuất ra xe để di chuyển nhanh hơn loài khỉ, súng đạn để có thể bắn chúng từ xa (thay vì vật lộn với chúng.) Nhưng cứ tưởng tượng, thời xa xưa, loài người bị các động vật khác bắt  nạt ghê gớm lắm, vì thuở đó không có xe, không có súng. Qua 2 triệu năm, não ngày càng to lên, tại sao thế ? Nào ai biết .

Đứng trên hai chân.

Từ trên cây, xuống đất, khỉ trở thành người vì cần khám phá kẻ thù từ xa, loài người phải đứng trên hai chân. Điều này giúp giải thoát 2 tay ra khỏi việc di chuyển, tay sẽ dùng để liệng đá, ra hiệu, rồi từ từ bàn tay trở nên khéo léo, chế ra các dụng cụ ngày càng tinh vi hơn.

Đứng trên hai bàn chân có cái giá mà ta phải trả, vì phải mang một trọng lượng lớn trên cột sống gây đau lưng, và các đốt sống cổ hóa vôi.(vậy khi chụp X quang, thấy vôi hóa cột sống là chuyện bình thường, chớ than thở, tại con khỉ muốn thành người TQK)

Đàn bà còn phải trả giá thêm nữa, khi đứng thẳng lên thì xương chậu hẹp lại, làm sự sinh nở khó khăn hơn, trong khi đó, cái đầu đứa nhỏ ngày càng to, gây sinh khó, bà mẹ dễ bị chết khi sinh con, vậy thì bà nào sinh non, khi đầu đứa bé còn nhỏ thì nó dễ chui ra. Sinh non thì mẹ dễ sống còn. Do chọn lọc thiên nhiên, sinh non ngày càng phổ biến.

So với các loài động vật khác, loài người sinh non hơn, khi trẻ chưa phát triển đúng mức, cứ nhìn con nai vừa đẻ ra đã có khả năng chạy (nếu không chạy sẽ bị sư tử xơi  tái ngay)

Còn đứa bé, sau khi ra đời, phải dựa vào kẻ khác nhiều năm, phải được nuôi dưỡng, che chở và giáo dục, nhờ đó, hệ thống xã hội phát triển, trẻ con có thể được uốn nắn theo giáo dục người lớn

Chuỗi thực phẩm.

Loài người, từ nhiều năm, đứng ở khoảng giữa chuỗi thực phẩm, cách đây 100 ngàn năm, lại nhảy vọt lên đứng hàng đầu, dẫn đến nhiều hậu quả :

Các động vật khác, cần hàng triệu năm để đạt đến đỉnh kim tự tháp, đủ thời gian để hệ sinh thái phát triển một cơ chế tự kiểm soát và cân bằng. Ví dụ, để tránh con sư tử ngày càng mạnh, con nai phải chạy nhanh hơn.

Ngược lại, loài người lên đỉnh của chuỗi thực phẩm quá lẹ, không tự điều chỉnh kịp, khác con sư tử đủ thời gian để nó tự tin. Chúng ta nhảy vọt từ vị trí yếu trở nên mạnh, mang theo sự sợ hãi về vị trí mới của mình, và lo lắng, điều đó khiến sapiens trở nên vừa tàn ác, vừa nguy hiểm, do đó, tai hại do loài người gây ra cho hệ sinh thái là hậu quả của bước nhảy vọt tiến hóa

Nấu chín thức ăn

800 ngàn năm trước, vài giống homo đã biết dùng lửa.

300 ngàn năm trước, Homo erectus, Neanderthal và tổ tiên Homo salpiens dùng lửa mỗi ngày. Từ đó Homo có nguồn ánh sáng, lửa để sưởi ấm, vũ khí lợi hại để chống sư tử. Loài người bắt đầu đốt rừng để băng qua đồng cỏ an toàn hơn.

Nhưng, cái lợi lớn nhất của lửa là để nấu ăn.

Thức ăn trước đó không nấu như lúa mì, lúa gạo, củ khoai thì không ăn được. Lửa làm biến đổi hóa học của thức ăn, thay đổi sinh học

Nấu chín giết vi trùng, ký sinh trùng, giúp tiêu hóa dể hơn. Nếu con tinh tinh (giống người nhất) cần 5 giờ để tiêu hóa thực phẩm không nấu, loài người chỉ cần 1 giờ với thực phẩm nấu chín

Nhờ nấu chín, loài ngưòi ăn được nhiều loại thực phẩm khác nhau, cần ít thời gian hơn cho việc ăn, răng nhỏ lại (vì không cần xé, nhai, nghiền nhiều) ruột cũng ngắn lại

Các nhà bác học nghĩ rằng, có sự liên hệ giữa sự nấu chín thức ăn, sự rút ngắn đường ruột và sự phát triển của não bộ

Nhờ thức ăn đã chín, tiêu hóa nhanh, ruột ngắn đi, máu dồn lên nuôi não nhiều hơn, giúp não to ra, ở Neanderthal và Sapiens.

Phát hiện ra sự ngu dốt.

Nếu một người tây ban nha, ngủ một giấc ngủ dài, từ năm 1000 rồi thức giấc vào năm 1500, thế giới quanh anh ta không có gì thay đổi mấy, nhưng nếu các thủy thủ của Colombus ngủ một giấc từ năm 1500 rồi tỉnh giấc ở thế kỷ 21, anh ta sẽ thấy chung quanh mình, thế giới kỳ lạ không tưởng tượng nổi : Thiên đàng hay địa ngục đây?

5 trăm năm qua đã chúng kiến sự phát triển phi thường chưa từng có trong lịch sử loài người

Khoa học hiện đại dựa trên huấn thị bằng tiếng la tinh Ignoramus, nghĩa là chúng tôi không biết (vậy xã hội nào tự xưng là lương tâm thời đại, lương tri nhân loại, cái nôi của văn minh loài người, thì phải tiếp tục dốt thôi TQK)

Khám phá lớn lao, đặt nền móng cho cách mạng khoa học chính là việc loài người chưa có câu trả lời cho những câu hỏi do họ đặt ra.

Truyền thống tri thức trước thời hiện đại, như Phật, Khổng, Ki-tô, Islam, khẳng định rằng mọi thứ mà loài người cần biết về thế giới, đều đã được biết rồi.

Ví dụ : một nông dân thế kỷ 13, muốn biết loài người từ đâu ra, anh ta sẽ hỏi linh mục địa phương, và được đáp rằng Chúa đã tạo ra chứ ai. Còn câu hỏi nào mà không có câu trả lời trong kinh thánh, là vì chúa thấy nó không quan trọng

Những gì mà Muhammad của Islam nói là lời nói của vị "tiên tri cuối cùng" không còn gì để bàn cãi nữa.

Nhưng Darwin không bao giờ dám nói mình là nhà sinh vật cuối cùng. Khoa học hiện đại dựa trên sự thú nhận ngu dốt tập thể trước những câu hỏi quan trọng nhất. Nhờ tìm tòi khảo cứu, mà khoa học kỹ thuật đã tiến một bước ngàn dậm để được ngày nay

Tại sao ngày nay ta bị béo phì : Cái gen phàm ăn.

Lý do chúng ta ngốn ngấu nghiến thực phẩm ngọt và bổ béo nhất, chẳng có gì bí ẩn, nếu xét đến thói quen ăn uống của tổ tiên ta.

Trong các thảo nguyên và rừng mà tổ tiên cư trú, những đồ ngọt có hàm lượng calo cao cực kỳ khan hiếm, và thực phẩm chỉ đủ dùng khoảng 30 ngàn năm trước. Thức ăn ngọt duy nhất mà loài người kiếm được là trái cây chín (còn mật ong thì càng hiếm nữa TQK) Khi gặp được thì phải xơi cho nhanh, cho nhiều (nếu không, chim khỉ v.v sẽ giành phần rất lẹ TQK)

Bản năng ăn ngấu nghiến các thực phẩm có lượng calo cao đã được đóng khung vào gen của chúng ta

Giờ đây sống ở thành phố, tủ lạnh đầy ắp đồ ăn, nhưng DNA của chúng ta cứ nghĩ rằng, ta đang ở thảo nguyên hàng chục ngàn năm trước. Vì vậy, cứ thế mà ngốn, cốc kem béo ngọt vẫn chưa đủ, phải nốc thêm một chai coke nữa. Việc gì đến phải đến ! Mọi đàng, lỗi tại cái gen !

Cái kết của Homo salpiens.

Trước thế kỷ 21, người ta nghĩ là, các nổ lực của Sapiens, dù lớn tới đâu cũng không thể vượt quá giới hạn về mặt sinh học của họ. Nhưng đến thế kỷ 21, họ đang bắt đầu phá vỡ các qui luật chọn lọc tự nhiên, thay thế bằng qui luật thiết kế thông minh, nghĩa là sao ?

Chọn lựa tự nhiên : do phải tìm thức ăn ở các cành ngày càng cao, cổ hưou cao cổ ngày càng dài ra để được nhiều thức ăn hơn.

Thiết kế thông minh :  là tạo ra được sản phẩm theo yêu cầu. Ví dụ năm 2000 Eduardo Kec, người brazil, tạo ra một con thỏ có màu xanh huỳnh quang, bằng cách cấy vào DNA của phôi con thỏ trắng, gen của con sứa phát sáng, màu xanh lá cây. Con thỏ phát sáng màu xanh lá cây ra đời tên Alba.

Một ví dụ khác của thiết kế thông minh, lấy gen của loài cá sống ở bắc cực đưa vào khoai tây, khoai tây sẽ chống được sương giá.

Hoặc sẽ làm sống lại các giống đã tiệt chủng như Neanderthal, voi ma mút v.v.

Trên đây tóm lược đôi điều lý thú của quyền Sapiens, như đưa độc giả một ly rượu khai vị để bước vào bữa ăn : đọc sách

Còn nhiều điều lý thú mà qua vài trang giấy làm sao nói hết chuyện của 500 trang

Chúc bạn đọc vui và đọc quyển Sapiens một cách thích thú.

Ở VN đã dịch.  Ở ngoại quốc, mua ở Amazon, giá khoảng 20 đô

MONTREAL, 3/2019