Tham Nhũng ở Nước Nga

Trong bảng Xếp hạng Chỉ số Nhận thức Tham nhũng (CPI Ranking) được Transparency International – Tổ chức Minh bạch Quốc tế công bố năm 2022, nước Nga được xếp hạng thứ 136, trong khi đó Việt Nam ở thứ hạng 87. Điều này cho thấy chuyện tham nhũng ở VN chả ăn thua gì so với nước Nga.

Ở Nga, tham nhũng có thể nói là ở khắp mọi nơi, công an, quân đội, công chức, giáo viên, bác sĩ, thậm chí cả các công trình hạ tầng, quốc phòng, an ninh miễn là nơi làm ra tiền thì ở Nga là có tham nhũng.

Ở trường học, mặc dù giáo viên không còn dám nhận tiền một cách rõ ràng, nhưng muốn làm gì cho con thì phải tặng quà, không có quà thì không làm được gì.

Cảnh sát Nga, cũng khét tiếng tham nhũng. Một số người Nga đã được phỏng vấn và nói rằng ở một số nơi, cảnh sát sẽ bắt người trên đường phố, bất kể họ có vi phạm luật lệ giao thông hay không, họ sẽ yêu cầu bạn nộp gấp nhiều lần mức phạt thông thường, và người điều khiển phương tiện phải đưa tiền trực tiếp mà không cần ghi hóa đơn.

Các quan chức Nga biển thủ tiền cho các dự án từ dân dụng cho tới hàng không vũ trụ. Vd, dự án trọng điểm của Nga, xây dựng Bãi phóng Không gian Phương Đông, vốn đầu tư ban đầu 90 tỷ rúp và dự kiến hoàn thành vào năm 2018. Tuy nhiên, do tham nhũng nghiêm trọng, dự án phải đến năm 2019 mới hoàn thành. Trong số 66 tỷ rúp đã được chi tiêu, một phần sáu quỹ dự án được chia cho tất cả các cấp nhân viên. Lúc đó có rất nhiều rắc rối, Putin ra lệnh điều tra kỹ lưỡng, kết quả là chỉ thu hồi được hơn 3 tỷ rúp, hơn 30 người bị trừng phạt nặng nề.

Trong một trường hợp khác, Cơ quan An ninh Liên bang Nga đã đi bắt một phó cục trưởng cục chống tham nhũng Nga, và phát hiện tài sản trị giá 9 tỷ rúp từ nhà của phó giám đốc, và một lượng lớn tài sản được phát hiện là bất minh. Vụ án này rất thú vị, họ đều nhân danh chống tham nhũng để tham nhũng.

Những trường hợp như vậy không thể kể hết, tóm lại là Nga đầy rẫy tham nhũng từ trên xuống dưới.

Tại sao tham nhũng tràn lan ở Nga?

Lý do vì sao nước Nga tham nhũng tràn lan và căn bệnh vào xương tủy, không liên quan đến tính cách dân tộc và sự phát triển lịch sử của nước Nga.

Đặc điểm của dân tộc Nga là bành trướng, và lý do của sự bành trướng là không bao giờ thỏa mãn. Nga đã là quốc gia lớn nhất thế giới tính theo diện tích, nhưng Nga không bỏ qua bất kỳ cơ hội nào để giành được đất đai. Theo người Nga, bất kỳ mảnh đất nào cũng có ích cho nước Nga.

Chính vì ảnh hưởng mạnh mẽ của các chính sách bành trướng của nước Nga Sa hoàng và Liên Xô mà lòng tham đã ngấm vào máu của người Nga, điều này đã gieo mầm cho nạn tham nhũng.

Thực ra tham nhũng có thể thấy ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, nhưng tại sao nước Nga lại nghiêm trọng đến vậy, ngoài tính cách dân tộc lâu đời mà nước này vun đắp, nó còn liên quan đến sự cai trị của nước Nga trên vùng biển. Trong thời kỳ Nga hoàng, các quốc vương và quý tộc có quyền tuyệt đối và không bị hạn chế, đây là lý do lịch sử khiến nạn tham nhũng tràn lan ở Nga.

Sau khi Liên Xô được thành lập, tình trạng tham nhũng không hề biến mất mà ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn. Trong thời Brezhnev, tầng lớp đặc quyền của Nga đã lên tới 700.000 người, nếu tính cả gia đình của họ, người ta ước tính một cách thận trọng rằng có khoảng 2-3 triệu người, những người này chiếm phần lớn tài nguyên quốc gia.

Kết quả cuối cùng là sự phát triển kinh tế của Liên Xô bị sa sút nghiêm trọng do nạn tham nhũng, chính phủ Liên Xô mất uy tín trong nhân dân, mức sống của nhân dân giảm mạnh. Tham nhũng đã dần trở thành căn bệnh cứng đầu của Liên Xô. Sau khi lên cầm quyền, Gorbachev đã ra sức phòng chống tham nhũng, không cạy được gót chân tham nhũng thì bị sa đà vào sự hỗn loạn chính trị.

Không quá lời khi nói rằng tham nhũng và các vấn đề chính trị và xã hội khác nhau là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết.

Sau khi Liên Xô tan rã, Nga, với tư cách là nhà nước chính của Liên Xô, và các đồng nghiệp kế thừa di sản của Liên Xô, cũng rơi vào cảnh ngộ độc vốn đã say trong thời Liên Xô, đó là tham nhũng. Hơn nữa, do nước Nga mới thành lập và gặp nhiều vấn đề nên Yeltsin không còn nhiều sức lực để ngăn chặn nạn tham nhũng. Ông ta lại còn để cho giới tài phiệt Nga điều khiển nền kinh tế Nga, đây chính là "liệu pháp sốc" do Yeltsin đề xuất đối với sở hữu tư nhân. Người ta cho rằng điều này sẽ làm giảm tham nhũng, trên thực tế, với việc thất thoát tài sản nhà nước, sự phát triển kinh tế của Nga trở nên thụ động hơn.

Bản thân Yeltsin, có thể tay của ông ta không trong sạch, nếu không thì ông ta sẽ không rút lui nửa chừng để rồi đưa Putin lên. Sau khi Putin lên nắm quyền, ông cũng tự tin muốn ngăn chặn nạn tham nhũng làm hại nước Nga nên đã áp dụng nhiều biện pháp.

Điều đầu tiên Putin làm là loại bỏ các nhà tài phiệt, tái lập lại các doanh nghiệp và đặt nhà nước nắm quyền quản lý huyết mạch của các ngành công nghiệp lớn như dầu mỏ, khai khoáng. Hiệu quả là tốt, nhưng đáng tiếc là có những "cá mập" mới và Nga không có cách nào để không trông cậy vào chúng.

Điều thứ hai Putin làm là cải thiện luật pháp, sửa đổi nhiều dự luật chống tham nhũng, trấn áp tham nhũng, yêu cầu các quan chức phải công khai tài sản của họ và đưa chống tham nhũng vào chiến lược quốc gia.

Trong 8 năm đầu cầm quyền của Putin, GDP của Nga đã tăng gần 70%, thu nhập của người dân tăng 1,5 lần, tỷ lệ thất nghiệp và số người nghèo cũng giảm đáng kể. Có vẻ như mọi thứ sẽ trở lại đúng quỹ đạo. Trên thực tế, xu hướng tham nhũng ở Nga vẫn chưa hoàn toàn biến mất, chỉ là những kẻ tham nhũng đã có những chiêu trò mới, không còn ngang nhiên, và các phương tiện được che đậy nhiều hơn. Nhưng tác hại còn lớn hơn, bởi việc điều tra sẽ ngày càng khó khăn hơn, khó tìm ra kẻ tham nhũng hơn.

Sau khi Putin nhậm chức lần thứ hai, ba bộ trưởng trong nội các Nga và một số quan chức quân đội cấp cao đã bị sa thải vì bị Putin điều tra nghiêm ngặt về tham nhũng. Điều này gây sốc đến mức nào, sự tham nhũng tập thể của chính quyền cấp cao và trong tướng lĩnh quân đội, trong một đất nước, còn ai là người không tham nhũng?

Người Nga nhìn nhận thế nào về tham nhũng và liệu Putin có thể ngăn chặn nó?

Trong lòng người dân Nga từ lâu đã quen với tệ nạn tham nhũng, dần dần hình thành sự hiểu ngầm, rằng tham nhũng là đương nhiên. Ví dụ, nếu bạn đi học, ông Ivan nên mang theo quà, nếu bạn nhìn thấy cảnh sát trên đường, bạn nên tránh xa, nếu bạn đến cơ quan chính phủ, bạn nên chuẩn bị sẵn sàng phong bao để được bỏ qua, v.v. .

Putin rất quyết tâm ngăn chặn tham nhũng, ông chủ động tấn công những kẻ tham nhũng, dù là quan chức lớn đến đâu hay phát hiện tham nhũng bao lâu thì cũng sẽ bị xử lý nghiêm minh. Putin cũng đã phát động một chiến dịch chống tham nhũng lớn ở Nga, và ba hoặc bốn nghìn người đã bị sa thải. Nhưng hậu quả cuối cùng là ngọn lửa tham nhũng của Nga vẫn chưa bị dập tắt.

Chung sống với tham nhũng

Đừng sợ, chỉ là trước khi phát hiện ra tham nhũng thì ai tin sẽ bị phát hiện, và tham nhũng ở Nga có một đặc điểm rất hay, đó là không phải là người tham lam mà là nhóm người tham lam và che chở lẫn nhau.

Ở một số bang của Nga, từ thống đốc đến quan chức cấp dưới đều cùng nhau tham nhũng, rồi che chắn, giải tỏa cho nhau.

Tại sao tham nhũng không thể ngăn chặn ở Nga? Câu trả lời là ở Putin. Putin đã từng trấn áp những nhà tài phiệt cũ nhưng lại nuôi dưỡng những nhà tài phiệt mới. Bởi vì họ mới là những kẻ trung thành với Putin.

Ở Nga, có rất nhiều người sống dưới sự bảo kê của Putin. Để đảm bảo quyền lực tuyệt đối, Putin nuông chiều những người bạn nối khố của mình, hoặc từng là đồng đội cũ ở KGB, đây là chuyện bình thường. Cũng giống như lý do tại sao Hoàng đế Càn Long trọng dụng Hòa Thân, bởi vì Hòa Thân trung thành với ông ta và có thể làm nhiều việc khác cho ông ta. Chỉ cần Hòa Thân không có suy nghĩ thứ hai, đoạt quyền còn lòng tham tiền bạc đều có thể dung thứ. Điều này cũng đúng với Putin, người cần mọi người làm việc cho mình, đặc biệt là trong bối cảnh có nhiều thế lực nhòm ngó vào chiếc ghế quyền lực của ông.

Những người thân của Putin, như Serdyukov, cháu rể của Putin, từng là bộ trưởng quốc phòng Nga, đã làm được nhiều điều cho Putin, nhưng đã bị cách chức vì tham nhũng. Nhưng không lâu sau, Serdyukov lại trở thành cố vấn tổng thống của Putin.

Với Putin, ông đang nắm quyền lực tuyệt đối và chuyện ông sở hữu dinh thự hàng tỷ đô bên bờ Biển Đen vẫn còn là ẩn số, nhưng là người nắm quyền ở nước Nga hơn 22 năm, chuyện ông tham nhũng quyền lực là khỏi phải bàn cãi.

Phan Thế Hải