VẤN NẠN 1 - PHÂN HÓA CHÍNH TRỊ

 Lời phi lộ: với tân TT đắc cử Donald Trump, những chông gai trước mặt, phải nói là nhiều vô kể và lớn vô vàn. Thẳng thắn mà nói, trong cái xứ Mỹ này, người dám ra tranh cử TT phải có rất nhiều đặc tính 'không giống ai'. Đó phải là người điếc nặng không sợ súng, có tham vọng cực lớn và có tự tin còn lớn hơn nữa, tự tin mình có dư thừa khả năng giải quyết tất cả mọi đại nạn quốc gia.

    Tuần này và trong một số tuần tới, DĐTC sẽ bàn qua những vấn nạn khổng lồ, vĩ đại mà tân TT sẽ phải trực diện. Giải quyết như thế nào, thành công hay không, tới mức nào, là chuyện chỉ có tương lai mới có câu trả lời chính xác.

    Tuần này, ta sẽ bắt đầu bằng đại nạn lớn nhất của nước Mỹ hiện nay: nạn phân hoá chính trị đang phá nát xứ này. Trong những bài kế tiếp, chúng ta sẽ có dịp bàn đến những đại nan đề lớn khác mà Mỹ đang phải trực diện, tất cả cho thấy dường như cuộc tranh cãi về Trump hay Kamala có vẻ như hơi vô ích vì những đại nạn của Mỹ hiển nhiên quá lớn, lớn hơn xa tầm tay của cả hai vị.

    Nước Mỹ đã quá già, không ai có thể nói Mỹ đang trải qua cơn sốt 'vỡ da' của tuổi thành niên. Nhưng hiển nhiên không kém, nước Mỹ đang trải qua thời kỳ lột xác, biến đổi một cách khó tưởng tượng nổi, đánh dấu bởi những thay đổi lớn lao chưa từng thấy trong lịch sử Mỹ. Cái may cho chúng ta là nước Mỹ đã được các Cha Già Lập Quốc xây dựng trên một nền tảng quá vững chắc, nên đã không phải trải qua những thay đổi, xáo trộn đẫm máu như Cách Mạnh 1789 của Pháp, Cách Mạng Tân Hợi 1911 của Tầu, hay Cách Mạng Bôn Sê Vích 1917 của Nga.

    Dường như nước Mỹ, qua trên dưới 250 năm ngủ vùi trên một bản Hiến Pháp quá tuyệt vời, đã thức giấc và thấy dường như cái giường quá êm do các Cha Già thiết lập đã hết còn êm rồi, và đã đến lúc phải nghĩ tới chuyện đổi giường vì cái giường đó đã quá ọp ẹp.

    Trong chính trường Mỹ, có một cặp vợ chồng hết sức lạ lùng, chồng là James Carville thuộc thành phần cấp tiến khùng điên nhất, từng là cố vấn cho TT Bill Clinton, vợ là Mary Matalin, thuộc thành phần bảo thủ kiên trì nhất, từng là cố vấn cho phó TT Dick Cheney. Hai người lấy nhau từ năm 1993, tới nay là 31 năm sống chung hòa bình. Trong suốt thời gian có cuộc chiến giữa Clinton và Bush, hai người vẫn sống với nhau trong nhà, trong khi ra trước báo chí thì choảng nhau ra trò, không ai 'phản đảng' xì bí mật đảng ta cho người phối ngẫu biết.

    Vợ chồng khác quan điểm là chuyện bình thường, nhưng không phải lúc nào cũng sống với nhau êm ả được. Bà Kellyanne Conway là phụ tá đắc lực nhất nhì của TT Trump trong nhiệm kỳ đầu, trong khi chồng là George Conway là người chống Trump tới cùng, thành lập ra nhóm 'Dự Án Lincoln' -Project Lincoln- chỉ có một mục tiêu, đánh Trump chết bỏ. Hai vợ chồng lấy nhau năm 2001, tới 2023 thì ly dị khi bà vợ hợp tác chặt chẽ lại với Trump trong cuộc vận động tranh cử lần thứ nhì của Trump.

    Nói về những chuyện trên để thấy tình trạng phân hóa chính trị đã leo thang tới mức không còn là những khác biệt quan điểm giữa đảng này đảng nọ, mà đã chen chân vào hầu như tất cả gia đình Mỹ. Ngay cả trong gia đình dân Việt tị nạn, chuyện khác biệt quan điểm chính trị cũng đang phá tan nhiều gia đình, khi vợ chồng suốt ngày cãi nhau, hay bố con không nhìn mặt nhau, anh em, bạn nối khố từ nhau, chiến hữu từng cùng nhau vào sinh ra tử trong một chiến hào, bây giờ đứng hai bên chiến tuyến nghịch nhau, thù ghét nhau còn hơn trước đây thù ghét VC.

    Tình trạng phân hóa đã đi tới mức quá trớn, tới độ bất cứ chuyện gì ta nghĩ, ta nói, ta làm cũng đều hay, đều đúng, đều phải trong khi bất cứ người nào nghĩ khác, nói khác, làm khác đều sai. Dân Mỹ có mức văn hoá và dân trí nói chung khá cao, nên nếu có khác ý thì vẫn có thể tranh cãi, nhiều khi rất hăng, nhưng ít khi tuột dốc xuống mức chửi tục bẩn thỉu như ta thấy tràn lan trong hệ thống emails của cộng đồng Việt tị nạn. Trong khi dân Mỹ vẫn có thể tranh luận với nhau, thì trong cộng đồng tị nạn chúng ta, không còn chuyện tranh luận nghiêm chỉnh nào nữa mà chỉ còn chửi tục, hay nhẹ nhàng hơn, là chửi sảng, chửi xéo, cãi ngang, cải chầy, cãi cối, đưa bằng chứng phịa, dữ kiện ngụy tạo,... hay chụp nón cối lên đầu nhau. Hệ thống emails của cộng đồng đã biến thành hý trường, nơi biểu diễn văn chương thơ phú tục tằn bẩn thỉu nhất mà kẻ này nhiều khi muốn độn thổ khi lỡ đọc, hay tin phịa lố bịch nhất. Chuyện vớ vẩn như Trump phất cờ VC trong 3 giây đồng hồ cùng với Nguyễn Xuân Phúc phất cờ Mỹ đã trở thành đề tài chống Trump tuy phịa nhưng lại có vẻ giá trị nhất, tới độ phải tung đi tung lại cả mấy năm nay mà vẫn chưa sáng tạo được đề tài công kích nào khác nghiêm chỉnh đáng tin hơn.

    Bỏ qua tình trạng cộng đồng tị nạn, trong chính trường Mỹ, tính phân hóa đã lên tới mức ít ai tranh cãi về chính sách, về sách lược, về kinh tế, xã hội, quốc phòng,... nữa, mà trọng điểm của tranh cãi bây giờ là cái cà vạt quá dài của Trump hay cái cười ngựa hý của Kamala, theo đúng triết lý thời thượng của 'chính trị lý lịch'. Chưa hết. Tính phe đảng bây giờ đã đạt điểm...'mù quáng', không ai cần biết dữ kiện, bằng chứng, hay lý luận gì nữa. Phe ta là phe ta trong mọi hoàn cảnh, trong mọi cuộc đầu phiếu. Phe địch là phe địch trong mọi tình huống, mọi cuộc bỏ phiếu. Mà tình trạng phe đảng mù quáng không phải chỉ thấy trong đám dân ít học, ít hiểu biết, mà đã thống trị luôn giới tinh hoa cao nhất của trí thức. Bác sĩ, luật sư, triết gia, giáo sư đại học,... tất tần tật đều nghiến răng nghiến lợi tranh đấu chết bỏ cho quan điểm phe đảng của mình, bất kể vô lý, chói tai tới đâu. Tất cả các thăm dò vẫn phản ảnh tình trạng một nửa nước sống chết với Trump cho dù Trump có bị nhốt tù, trong khi một nửa còn lại sống chết với DC, bất kể Biden bị đảo chánh hay Kamala leo lên giường ai. Trump bị tố là vô đạo đức, dâm đãng vô luân khi 'ăn bánh trả tiền' một lần, nhưng Kamala leo lên giường một cụ gấp đôi tuổi mình hay Biden cuỗm vợ bạn thì chuyện... bình thường không có gì đáng bàn. 

    Vẫn chưa hết. Tình trạng phân hóa đã đi tới độ cực kỳ vô lý khi chẳng còn ai dùng lý trí, dùng não suy nghĩ hai giây đồng hồ về bất cứ chuyện gì nữa. Bộ óc ngưng làm việc, chỉ còn hai lỗ tai nghe, hai mắt nhìn, rồi cái miệng la hoảng, tất cả như cái máy computer đã được thảo chương sẵn. Như mới đây bà Kamala tỉnh bơ tuyên bố thảm họa tháo chạy đẫm máu khiến 13 lính chết lãng xẹc giờ chót tại phi trường Kabul là lỗi của Trump hoàn toàn. Trump đã hết làm tổng thống 9 tháng trước, không dính dáng bất cứ gì tới cuộc tháo chạy đó, vậy mà Kamala vẫn có thể nói đó là lỗi Trump, và truyền thông loa phường xúm vào đăng lại, không bàn thêm một lời. Biden, 3 năm sau khi Trump đã mất job vẫn khăng khăng quả quyết lạm phát là do Trump để lại, bất chấp mọi thống kê do chính bộ Lao Động của Biden đưa ra. Một con vẹt già còn siêu hơn nữa, giải thích lạm phát là hậu quả việc Putin tung quân đánh Ukraine một năm sau khi lạm phát đã phát tác ra tại Mỹ.

    Tình trạng phân hoá chính trị thật ra không có gì mới lạ trong chính trường Mỹ, mà là chuyện đã có từ khi chưa lập quốc. Nhưng phân hóa bây giờ đã đi tới mức quái dị, có hại cho cả nước, cho tất cả các phe nhóm.

Hại đầu tiên; hết người tài 

   Điểm này rõ nét nhất: phẩm chất cấp lãnh đạo Mỹ ngày càng sa sút, đặc biệt là trong vòng nửa thế kỷ qua. Một cách cụ thể nhất, ai cũng có thể thấy một Obama không đáng sách dép cho Roosevelt, một Clinton tuy ăn chơi trác táng không thua gì Kennedy nhưng về khả năng lãnh đáo chính trị không cao hơn mắt cá chân Kennedy, Biden thì tệ đến độ bị chính các đồng chí cùng đảng xúm lại đá ra khỏi Tòa Bạch Ốc để tránh thảm họa cho cả đảng. Về phiá CH, thì tổng tư lệnh Bush -cha hay con- đều chưa xứng đáng làm tài xế lái xe cho tổng tư lệnh Eisenhower, Trump cứng rắn tới đâu cũng không bằng một góc ông cao bồi già Reagan. Ngay cả về phiá phụ nữ cũng không khác, khi bà Kamala chưa xứng đáng đứng phất quạt cho bà Hillary ngủ trưa.

    Không phải nước Mỹ hết người tài, mà chỉ vì những người có tài thật đều ớn sợ cái đấu trường chính trị gió tanh mưa máu thời nay, chỉ giỏi đạp đối thủ xuống bùn thôi. Năm xưa, Roosevelt bị liệt cả mấy năm trời, Eisenhower có đào nhí từ ngày còn làm kế hoạch đánh Hitler, Kennedy gái gú lung tung tới đau lưng đau thận kinh niên, Johnson ngủ với không biết bao nhiêu vợ của các phụ tá,... thế nhưng chẳng ai khui những chi tiết lắt nhắt này ra để chửi, vì thiên hạ vẫn còn bận nhìn vào chính sách này, sách lược nọ, xem lợi hại cho quốc gia như thế nào, cho quyền lợi gia đình mình ra sao. Bây giờ, chẳng ai cần biết quyền lợi quốc gia, quyền lợi gia đình ra sao nữa. Như trường hợp ông Trump: không ai dòm ngó tới việc giảm thuế cả nước mà chỉ lo khui móc chuyện ông ăn bánh trả tiền. Không ít người tài cũng đã từng 'ăn bánh trả tiền', không dại gì thò đầu ra để truyền thông khai thác, bôi bác, tên tuổi mình bị ô uế, kéo xuống bùn, trong khi 'phần thưởng' tài chánh hoàn toàn vô nghĩa, không đáng để ý tới. Trong khi một anh cầu thủ 'quarterback' của một đội football lãnh trung bình 50 triệu đô để liệng banh trong 5 tháng, hay 10 triệu đô một tháng để chơi trong 4 trận, mỗi trận kéo dài 3 tiếng đồng hồ, thì một tổng thống với quyền sinh sát trên cả trăm triệu người, làm việc bở hơi tai 24/24 trong suốt 4 năm, bị chửi te tua, có thể bị ám sát bất cứ lúc nào, chỉ lãnh 400.000 đô một năm. Tính lại, lương nguyên năm của một tổng thống còn ít hơn lương liệng banh trong nửa giờ của anh cầu thủ football. Trong cái thành đồng tư bản mà giá trị mỗi người được đánh giá trên tiền lương mang về, ai thèm làm tổng thống chi cho mệt?

Hại thứ nhì: bế tắc chính trị

    Đây là cái hại quan trọng không thua gì cái hại đầu tiên. Tình trạng phân hóa tận cùng đưa đến tình trạng cả hai chính đảng đều có hậu thuẫn xấp xỉ ngang nhau, thắng nhau chỉ trong vòng khít nút một vài phần trăm, trong khi ngay trong quốc hội, khác biệt giữa hai đảng chỉ vỏn vẹn vài ghế, để rồi ta thấy những đổi chác, trao đổi quyền lợi, mua bán phiếu biểu quyết công khai nhất. Tới độ Lập Pháp chẳng còn 'lập' được 'pháp' nào nữa.

   Trong thời gian nửa thế kỷ qua, chỉ có đúng hai bộ luật quan trọng được thông qua, là Obamacare dưới thời Obama và luật giảm thuế dưới thời Trump. Điều đáng nói là bất kể hai bộ luật này có lợi hay có hại cho đất nước, cả hai đều được thông qua gần như tuyệt đối theo làn ranh đảng phái trong quốc hội, nghĩa là tất các nghị sĩ dân biểu đều biểu quyết theo tính phe đảng. Với Obamacare, tất cả phe DC đều nghĩ là có lợi cho dân cho nước, trong khi tất cả phe CH đều cho là có hại. Trong luật giảm thuế, tất cả phe CH cho đây là luật tốt trong khi tất cả phe DC cho là luật xấu. Obamacare được thông qua năm 2010, cách đây 14 năm, trong khi luật giảm thuế được thông qua năm 2017, cách đây 7 năm. Gần cả chục năm mới thông qua được một luật, quốc hội thời nay hữu hiệu vậy sao?

Hại thứ ba: độc tài nhị đảng

    Tình trạng phân hóa cùng cực, 50% bên này, 50% bên kia, đưa đến tình trạng không còn chỗ cho phần trăm nào khác chen vào giữa. Nôm na ra, không còn chỗ cho bất cứ anh/chị chính khách thứ ba hay đảng thứ ba chen chân vào nữa. Nước Mỹ không có nạn độc tài độc đảng, nhưng hiển nhiên đã rơi vào tình trạng độc tài nhị đảng. Trong khi cả Âu Châu vẫn theo thể chế dân chủ thật sự với cả chục đảng cạnh tranh nhau, dành giựt nhau phục vụ cho dân, nhiều khi đi tới rối loạn chính trị -như Pháp hay Đức hiện nay- nhưng ít ra, còn có tiếng nói cho mọi khuynh hướng. Như ngay cả trong phía tả, cũng có tới cả chục đảng, từ đảng cộng sản đỏ thẫm, tới đảng xã hội màu hồng. Dân chúng tha hồ lựa chọn, đúng theo nguyên tắc dân chủ căn bản nhất.

    Nhưng tại Mỹ, là xứ luôn luôn đấm ngực tự cho là thành đồng của thể chế dân làm chủ, thì người dân chỉ có quyền chọn một trong hai chính đảng thôi. Thỉnh thoảng có một vài người nhẩy ra, muốn chen chân vào và ngoi đầu lên, thì tức khắc bị triệt từ trong trứng nước. Trong nửa thế kỷ qua, những George Wallace, John Anderson, Ross Perot,... rồi mới đây, Robert Kennedy đều thảm bại, không ngóc đầu lên nổi. Đảng CH chủ trương theo tư bản, tha hồ cạnh tranh thị trường, thậm chí cá lớn nuốt cá bé. Đảng DC muốn áp đặt kinh tế chỉ đạo, Nhà Nước Vú Em, công chức quèn làm chủ hết. Đó là hai lựa chọn rõ nét mà người dân Mỹ được quyền bỏ phiếu chọn. Thế nếu người dân đó muốn một thể chế nào đó, trung dung giữa hai thái cực trên thì sao? Thì có quyền ôm gối khóc vì sẽ chẳng được thỏa mãn trong tình trạng độc tài nhị đảng của nước Mỹ hiện nay.

Hại thứ tư: đế chế Cờ Hoa cáo chung

    Những sa sút lãnh đạo, bế tắc chính trị nêu trên thật ra chỉ là những hậu quả ngắn hạn có thể kềm chế được phần nào nếu thật tâm muốn cải đổi. Nhưng nếu không cải đổi, thì về lâu về dài, cái hại to lớn gấp bội sẽ khó tránh: nghĩa là đế chế Cờ Hoa từng thống trị cả thế giới từ gần cả trăm năm qua sẽ cáo chung. Cáo chung không khác gì các đế chế La Mã khi xưa, hay đế chế Anh Quốc gần đây hơn.

    Sức mạnh quân sự của Mỹ đã phô trương ra hình ảnh một con cọp giấy khổng lồ, bị mấy tên dép râu Việt cộng và mấy tên khủng bố khố rách áo ôm Taliban đánh cho tan xác.

    Sức mạnh kinh tế thị trường của Mỹ đã chứng tỏ tính tai hại qua việc vật giá leo thang toàn diện trên tất cả các sản phẩm, kể cả những sản phẩm nhu yếu sinh tử cho người dân, mà chẳng ai biết kềm chế cách nào, mà chỉ thấy đám siêu kinh tế gia xỉa tay đổ thừa cho nhau.

    Sức mạnh của thể chế dân làm chủ của Mỹ đã lột xác, đẻ ra một quốc gia phân hóa tai hại như chưa từng thấy. Người dân không còn làm chủ gì nữa, mà những chủ nhân ông thật sự là đám Nhà Nước Ngầm, nghĩa là đám công chức không ai bầu, nhưng ngồi lâu lên lão làng, nắm quyền thực tế để phục vụ quyền lợi thiển cận của chính chúng và gia đình chúng, cạnh tranh cùng với một nhúm chính khách đứng trong hậu trường chính trị giựt giây như Obama, Pelosi,... Việc 'đảo chánh' Biden một cách thô bạo nhất đã là cái đinh đóng chặt nắp quan tài chôn sống 14 triệu phiếu cử tri Mỹ cùng với thể chế dân chủ Mỹ.

    Một cách thực tế nhất, cáo chung của đế chế Cờ Hoa không còn là chuyện có hay không nữa, mà chỉ còn là chuyện khi nào thôi. Mà điều kinh hãi hơn cả là sau khi đế chế Cờ Hoa mồ yên mả đẹp, thì đế chế mới có nhiều triển vọng thay thế nhất lại là đế chế Tầu Đỏ. 

    Đại họa trên có thể tránh được không? Nước Mỹ có thể tồn tại trong thế mạnh để chặn đế chế Tầu Đỏ hay không? Đó là câu hỏi chưa ai có câu trả lời tuy ai cũng thấy rõ vấn nạn. Không phải là không có câu trả lời, mà trái lại vì có cả trăm, cả ngàn giải pháp, mà chẳng ai đồng ý với ai. Kẻ này dĩ nhiên chẳng bằng ai, nên chẳng có ý kiến gì. Chỉ thấy dân Mỹ khi bầu cho một Trump chủ trương chống Tầu đỏ mạnh nhất, đã thấy rõ nguy cơ của Tầu đỏ và bầu cho một người cứng cựa nhất để chặn Tầu đỏ.

    Vì đâu nên nỗi?

Nguyên nhân xa

    Thể chế dân làm chủ của Mỹ hiện nay, như đã bàn, đã đẻ ra quá nhiều vấn đề quá nan giải, cũng có thể quá tai hại. Thể chế đó được ra đời, đặt trên nên tảng một Hiến Pháp mà việc tôn trọng đã trở thành nguyên tắc bất di bất dịch cho sự sống còn của xứ này. Không ai có thể phủ nhận các Cha Già Lập Quốc đã đẻ ra một thể chế cực kỳ xuất chúng, dựa trên một văn kiện tuyệt hảo là Hiến Pháp liên bang, giúp biến nước Mỹ này từ một thuộc địa tạp nhạp của Anh, với một đám dân cao bồi vô kỷ luật, ích kỷ nhất chỉ biết lo cho chính mình, gia đình mình, và con ngựa của mình, thành một đại cường vô địch, cứu sống rồi thống trị cả thế giới, trong đó có cả nước Anh.

    Như vậy làm sao giải thích những vấn nạn Mỹ đang trải qua?

    Câu hỏi mà kẻ này bạo gan dám đưa ra là có phải những vấn nạn chính trị Mỹ đang chịu thử thách là hậu quả của việc tuyệt đối tuân thủ một văn kiện đã được viết ra gần 300 năm trước không? Các Cha Già Lập Quốc là những siêu nhân không ai chối cãi được. Nhưng họ có tài giỏi đến mức nghĩ được những giải pháp có thể giải quyết tất cả mọi vấn đề của cả mấy trăm năm sau không? 

    Phe bảo thủ CH chủ trương tôn trọng Hiến Pháp tuyệt đối, một cách bất di bất dịch, vì Hiến Pháp chính là nền tảng xây dựng thể chế chính trị của xứ này. Mất Hiến Pháp là mất nền tảng, thì căn nhà nào cũng phải xập không sớm thì muộn. Trong khi phe cấp tiến DC cho rằng cần phải sửa đổi, cập nhật Hiến Pháp, nếu cần vứt Hiến Pháp hiện hữu đi luôn để làm Hiến Pháp mới, hay ít ra thì cũng cần diễn giải Hiến Pháp một cách du di, mềm dẻo dựa trên những thay đổi của bánh xe lịch sử, dựa trên tiến hóa của văn minh nhân loại. 

   Bên nào có lý? Kẻ này chỉ có khả năng nêu lên câu hỏi để mọi người có dịp suy nghĩ thêm, tuyệt đối không đủ khả năng đưa ra bất cứ một giải pháp nào. Chỉ biết vứt Hiến Pháp vào thùng rác như phe DC đòi hỏi, sẽ là giải pháp khùng điên nhất thôi.

Nguyên do gần

    Nếu nói đến nguyên nhân gần thì ta có thể thấy tình trạng phân hóa cùng cực hiện nay hiển nhiên là hậu quả trực tiếp của tình trạng 'thông tin quá tải' trong xứ Mỹ hiện nay. Nghĩa là dân  Mỹ được cung cấp thông tin quá nhiều, quá lộn xộn, quá hỗn độn, quá trái ngược, chưa kể quá nhiều tin phịa, tin xuyên tạc, tin bóp méo. Đưa đến tình trạng rối loạn tập thể và phân hóa cùng cực.

    Vì nhu cầu cạnh tranh sống chết, các báo và đài tivi, radio, tranh nhau tung tin giựt gân nhất, phe đảng nhất để câu khách. Trước đây, truyền thông được nể trọng vì tính nghiêm chỉnh, trung lập khi đưa tin cũng như khi bình luận. Thời nay, đưa tin và bình luận chung chung, vô thưởng vô phạt đã trở thành lỗi thời, nhàm chán, khiến độc giả và khán giả giảm, thính giả ngủ gật hết, không còn thu tiền được nữa. Do đó, truyền thông ngày nay phải sống động hơn, phải tích cực hơn, phải dám đứng hẳn và công khai về một phe, công kích cho ra trò, mà tung hô cũng nổ mạnh. Nếu cần, còn phải hung hăng khiêu khích, ăn nói viết lách mạnh bạo hơn đối thủ cạnh tranh mới ăn tiền. Phịa tin hay bóp méo tin luôn nếu cần. 

Các đảng phái, các chính khách không ngu, nhìn thấy ngay truyền thông đã trở thành vũ khí chính trị hữu hiệu nhất trong thể chế dân chủ nặng mùi mỵ dân này. 

    Tất cả, chỉ trầm trọng hóa thái độ phe đảng, đào sâu thêm hố chia rẽ đảng phái trong quần chúng.

    Chưa hết. Bất thình lình, trong tình trạng tràn ngập thông tin, tất cả mọi người, ai cũng biết mọi chuyện xẩy ra chung quanh mình. Bất cứ ai cũng đều có quan điểm của mình trên bất cứ một vấn đề gì. Đã vậy, tất cả mọi người cũng luôn luôn tự nghĩ mình là đúng, muốn lên tiếng, muốn thuyết phục người khác là mình đúng trong khi tất mọi người khác đều sai. Các hệ thống emails tràn ngập những ý kiến của cả triệu người, ai cũng đúng trong khi tất cả mọi người khác ý đều ngu hay gian. Cả ngàn trang mạng xã hội ra đời trong đó ai có ý kiến gì, tung lên là có người đọc, ủng hộ hay chống đối lung tung. Tình trạng phân hóa chính trị là hậu quả tất nhiên, không thể tránh được.

Tương lai của Mỹ

    Tình trạng phân hóa chính trị cực đoan hiện nay, sẽ tiến triển như thế nào trong tương lai? Chẳng ai có câu trả lời. 

    Ít ai tin TT Trump sẽ có thể hàn gắn nước Mỹ lại được. Trái lại, với tính khí cực mạnh của ông ta, TT Trump có nhiều triển vọng đào sâu thêm hố chia cách nước Mỹ. Tân TT đắc cử Trump đã hé lộ là diễn văn nhậm chức của ông sẽ kêu gọi đại đoàn kết toàn dân, tuy nhiên, ông đã bổ nhiệm một nội các bảo thủ mạnh, rất cứng rắn, triệt để chống chủ trương thiên tả, cấp tiến, quyết tâm phá tan 'văn hóa thức tỉnh' của đám DC, do đó, ít ai nghĩ một TT Trump sẽ tạo lại được đại đoàn kết toàn dân, hay một sự hợp tác nào đó của đối lập DC trong đó ảnh hưởng của khối cực tả vẫn còn rất mạnh dù đã mất đi Biden và Kamala.

    Nếu như Biden hay Kamala đã được bầu làm TT, tương lai có khá hơn không? Chẳng những không khá hơn mà trái lại sẽ tệ hơn nhiều. Biden thì lẩm cẩm không thể làm điểm tập họp của dân Mỹ được. Bà Kamala vô tài bất tướng, chỉ giỏi nghề công kích, bắt tội người khác lại càng ít hy vọng hơn.

    Ít người cho rằng sẽ sớm có một giải pháp, có thể là một nhân vật lịch sử sẽ xuất hiện, có khả năng hàn gắn cả nước. Cho đến nay, dường như nhân vật đó chưa ra đời. Có người cho rằng chính trường Mỹ hậu Trump -tức là sau khi TT Trump mãn nhiệm- sẽ ổn định hơn, bớt phân hoá hơn. Nhưng hiển nhiên đó chỉ là những giải thích mang tính chụp tội lên đầu Trump một cách ... phe đảng trong khi phớt lờ việc đảng DC đã đi quá xa, quá nhanh về hướng tả từ những ngày dưới Obama tới nay.  Phân hóa chính trị Mỹ đã có từ lâu trước khi có Trump, do đó, sau khi không còn Trump cũng sẽ không bất thình lình biến mất. 

    Hầu hết ngược lại, cho rằng phân hóa chỉ có thể trầm trọng thêm mỗi ngày, cho tới ngày ... đế chế Cờ Hoa cáo chung, đế chế Cờ Đỏ Tầu lên ngôi.

VŨ LINH

Chút Suy Tư Về Quỳnh Dao

 Nguyễn Ngọc Duy Hân

Nữ sĩ Quỳnh Dao vừa qua đời ngày 4 tháng 12, 2024, hưởng thọ 86 tuổi. Khi bà bắt đầu nổi tiếng trên văn đàn, tôi chỉ mới chào đời, nhưng sau đó tôi đã theo dõi và đọc khá nhiều tác phẩm của nhà văn này. Dĩ nhiên tôi rất ái mộ bà và từng thương vay khóc mướn với các nhân vật trong chuyện.

 Được biết bà lấy bút hiệu Quỳnh Dao là do ý từ sách Thi kinh, qua câu: "Bạn cho tôi một quả mộc qua, tôi sẽ đền trả lại bạn viên ngọc sáng". Quỳnh Dao là tên một loại ngọc đẹp.

 Năm 1949 Quỳnh Dao theo cha mẹ di cư tới Đài Loan, tức là đi tị nạn Tàu Cộng. Người bạn thân của tôi là anh Chính viết trên Facebook là nhờ sang được xứ tự do nên Quỳnh Dao mới có cơ hội phát triển tài năng, và xuất bản được các tiểu thuyết mà nếu ở dưới chế độ cộng sản, thì sẽ bị kết án là "đồi trụy, tiểu tư sản", sách sẽ bị đốt và bị bắt đi học tập cải tạo... Thế mà trong nước các tờ báo Đảng lại mập mờ, viết như thể Quỳnh Dao là tác giả của Trung Cộng.

Từ lúc còn trẻ Quỳnh Dao đã biết chống đối các tư tưởng bảo thủ, như quan niệm cho là con gái không có tài mới là con gái đức hạnh, tức là người phụ nữ không nên nổi tiếng, không được làm việc xã hội mà chỉ ở trong nhà thêu thùa nấu nướng, phục vụ nhà chồng.

 Bà sống với con người thật của mình: yêu bằng hết con tim, sáng tác, làm việc không ngưng nghỉ. Qua hơn 100 tập truyện ngắn, gần 60 bộ tiểu thuyết, trong đó gần 20 cuốn được dựng thành phim truyền hình và điện ảnh, nhờ đó bà đã có một tài sản gần 350 triệu đô Mỹ. Bà nổi tiếng đến nỗi một số người đã viết chuyện "lá cải" rồi mạo tên Quỳnh Dao để dễ bán. Bà đã góp phần trong văn hóa, cũng như làm giàu nền kinh tế, nâng đỡ nhiều nghệ sĩ trở thành ngôi sao nổi tiếng qua việc xuất bản, làm phim.

 Về đời tư, Quỳnh Dao chỉ có một người con trai, anh đã có vợ con tức là Quỳnh Dao đã được làm bà nội. Bà trải qua 2 đời chồng và mối tình đầu với người thầy giáo lớn hơn mình 25 tuổi. Người thầy thuở ấy là một người thông thái, độ lượng trong cái nhìn của cô học trò ngây thơ, lãng mạn. Nhưng xã hội Trung Hoa rất khắt khe, không chấp nhận mối tình này dù 2 người đang "còn không". Tức là Quỳnh Dao còn trẻ chưa hề gặp gia đình, còn ông thầy thì góa vợ. Tuổi trẻ ngày nay nhất là người Âu Mỹ sẽ buột miệng nói "So what!". Ông Trump tổng thống Mỹ lớn hơn bà vợ Melania 24 tuổi, ông Macron tổng thống Pháp thì lại thua bà vợ là cô giáo của mình 24 tuổi, nhưng họ vẫn vượt qua được những lời đàm tiếu để đến với nhau. Chắc thầy trò Quỳnh Dao phải than rằng "Lũ chúng ta, đầu thai lầm thế kỷ" (thơ Vũ Hoàng Chương). Có lẽ vì yêu nên Quỳnh Dao đã chểnh mảng sách vở, thi rớt đại học 2 lần. Chuyện hẹn hò cũng bị đổ bể, ông thầy bị chuyển đi thật xa dạy học, cô bị cha mẹ la mắng nặng lời. Với tánh tình mẫn cảm, yếu đuối, cô tự tử nhưng không thành.

 Chuyện tình trắc trở này sau đó được Quỳnh Dao xào nấu, diễn tả lại trong cuốn tiểu thuyết  Song Ngoại - tức là ngoài cửa sổ lớp học. Hồi đọc chuyện này, tôi đã ngơ ngẩn cảm thương cho 2 nhân vật chính, xót xa trong đoạn cuối khi cô học trò lặn lội tìm gặp người yêu cũ sau bao năm xa cách; khi ấy cô đã có chồng có con, còn người thầy thì trở nên ốm yếu, ho hen, mất hẳn đôi mắt đam mê, phong độ khi xưa. Giá mà cô đừng đi thăm thầy thì hình ảnh cũ sẽ mãi đẹp như thơ, ôi thực tế phũ phàng. Tiện đây tôi cũng xin mở ngoặc, có vài anh bạn lặn lội về Việt Nam thăm lại bạn gái cũ, thấy hình ảnh rất khác mà anh diễn tả nguyên văn "Ối giời ơi, cô ấy nằm võng cho con bú, vú dài chấm đất", anh đành ôm thất vọng mà chạy có cờ!

 Trở lại chuyện thật ở ngoài đời sau khi cuốn Song Ngoại xuất bản, ông Khánh Quân - chồng của Quỳnh Dao - cảm thấy xấu hổ vì chuyện tình cũ của vợ bị phơi bày công khai, nên ông viết bài bêu rếu Quỳnh Dao trên báo. Cũng có tin nói là ông ganh tài, mang mặc cảm mình kém nổi tiếng, tài ba thua vợ, nên lục đục xảy ra, họ ly dị để chấm dứt cuộc hôn nhân kéo dài chỉ 5 năm.

 Trong hồi ký, Quỳnh Dao từng tự nhận mình chỉ là ''người kể chuyện''. Bà quan niệm viết văn không cần câu cú trau chuốt, chỉ cần thật lòng, tình tiết cảm động. Vì thế dù ông Khánh Quân có lần chê văn của bà thiếu chiều sâu, bà vẫn tiếp tục lối viết xuất phát từ trái tim. Điều này tôi rất đồng ý, dù viết hay sống, sự chân thành không màu mè mới bền vững, gây xúc động. Tác giả thơ, văn, nhạc đi vào lòng người thường nhờ chủ đề và cách diễn tả phổ thông, nói dùm tâm trạng người đọc, giúp tìm thấy chính mình ở trong câu chuyện, không cần bóng gió cao siêu ở cõi trên.

 Năm 1979, bà kết hôn lần thứ hai với ông Bình Hâm Đào, là người nổi tiếng trong giới báo chí truyền thông Trung Hoa, nhưng sau này ông bị đột quỵ sống đời thực vật không còn nhận ra bà là ai. Mối tình và cuộc hôn nhân với Bình Hâm Đào lại cũng bị chống đối khá nhiều, vì ông Đào đã có vợ con, Quỳnh Dao cam lòng chấp nhận làm vợ bé. Sau này ông Đào chính thức ly dị vợ cũ và họ đã hợp thức hóa với nhau, nhưng các con riêng của ông Đào luôn lên án Quỳnh Dao với tội phá hoại gia cang. Có lẽ vì thân phận kẻ đến sau, các câu chuyện của bà thường có hình ảnh tình yêu tay ba, rắc rối và khó giải quyết đến nỗi độc giả là người ngoài cuộc mà còn bối rối không biết tính sao. Giữa lý trí và tình cảm luôn có khó khăn, đường nào cũng không toàn vẹn.

 Có thể nói, Quỳnh Dao không chỉ là một người tài sắc vẹn toàn mà còn rất giàu, rất nổi tiếng, rất biết cách sống. Tòa lâu đài 7 tầng tại Đài Bắc - Đài Loan, nơi bà ở rất đẹp, đầy đủ tiện nghi trong ngoài, là nơi du khách có thể thăm viếng. Bà đã tâm sự: "Tôi đã thực sự sống, chưa bao giờ lãng phí đời mình. Đừng bỏ lỡ những khoảnh khắc tuyệt vời của riêng mình dù cuộc sống này không hoàn hảo".

 Quỳnh Dao rất yêu thích hoa lan, nhìn bà tôi bỗng nhớ tới câu hát của Vũ Đức Nghiêm: "Em mong manh như một cành lan".

 Nói tới Quỳnh Dao thì cũng phải nhắc tới dịch giả Liêu Quốc Nhĩ, người có cách dịch thuật tài tình, đã chuyển tải câu chuyện từ tiếng Tàu sang tiếng Việt một cách uyển chuyển nhất.

 Cuối đời, Quỳnh Dao tự tử lần thứ 2 thành công do dùng hơi gas, chết vì ngạt thở ngộ độc khí carbon monoxide. Bà đã toại nguyện với ước mơ "tươi đẹp và nhẹ nhàng bay đi". Bà nhắn với con trai: "Mẹ chẳng có gì lúc chào đời thì lúc đi cũng mong được đơn giản gọn ghẽ. Chúng ta có trách nhiệm giữ gìn môi trường sống sạch sẽ cho những sinh mệnh mới đang nối tiếp nhau chào đời".

 Điểm qua cuộc đời nữ sĩ Quỳnh Dao, tôi bỗng nhớ tới vài chi tiết nho nhỏ khi mới sang Canada. Hồi ấy tôi mới sanh 2 con trai, ở nhà chăm sóc con chỉ đi làm part-time cuối tuần nên có nhiều thời gian rảnh rỗi, tha hồ xem phim bộ. Một trong những cuốn phim từ tiểu thuyết Quỳnh Dao tôi hay xem là bộ "Xóm Vắng" do Tần Hán và Lưu Tuyết Hoa đóng vai chánh. Cô Tuyết Hoa này khóc rất dễ dàng, làm khán giả trong đó có tôi hay khóc lây. Ông xã tôi hồi đó đi phố Tàu Toronto mướn phim về cho tôi xem, hay cười chọc ghẹo kèm theo đống phim là hộp khăn giấy (hồi ấy chưa có internet, chưa xem phim online được). Cũng cần mở ngoặc cuộc đời của Lưu Tuyết Hoa rất khổ, từ đó tôi thấy người đẹp, tài năng, đầy cơ hội mà còn phải khổ thì huống chi mình, thôi thì hãy chấp nhận. Một người bạn Canada hồi ấy hay ghé nhà chơi, ông ta bảo tôi nhìn giống Lưu Tuyết Hoa trong phim Xóm Vắng. Tôi nhận câu nói này như một lời khen, dù tôi chỉ giống ở chi tiết gầy nhom và đeo cặp mắt kiếng cận thật to (Hồi ấy tôi chỉ nặng hơn 40 ký).

 Một nhân vật trong tiểu thuyết Quỳnh Dao mà tôi luôn bị ám ảnh là hình ảnh về già của Hắc báo Lục Chấn Hoa, trong cuốn Dòng Sông Ly Biệt. Ông là người quyền lực hét ra lửa, giàu tiền và nhiều vợ, bao nhiêu dòng con nhưng về già chỉ tìm được niềm vui khi tắm cho con chó.

 Rồi còn biết bao nhân vật trong Mùa Thu Lá Bay, Kỷ độ tịch dương hồng, Bên dòng nước, Tuyết Kha, Hải Âu Phi Xứ, Hoàn Châu các các, Người vợ câm, Một thoáng mộng mơ, Tương tư Thảo, Bên Bờ Quạnh Hiu, Ba đóa hoa, Trôi theo dòng đời... Tủ sách nhà tôi hiện còn rất nhiều chuyện của Quỳnh Dao, sau này tôi chết đi các con sẽ đem bỏ thùng rác. Thật ra thì từ hôm ông xã mất cách đây 7 tuần, tôi cũng đã dọn dẹp và vất bớt một số sách, phim video, CD nhạc... Tiếc lắm nhưng không còn hợp thời và không còn nhiều chỗ chứa nữa, coi như đây là bắt đầu của sự "buông bỏ".  Tôi bỏ bớt sách mà lòng đau lắm, cuốn nào cũng hay, cũng tràn đầy kỷ niệm. Dọn dẹp bên ngoài xong thì thiết nghĩ tôi cũng cần thu dọn bên trong tâm hồn, cần vứt bớt những sân si, trách móc. Vì tâm hồn mộng mơ đa cảm nên tôi nhủ lòng cũng cần tuyển chọn, sắp xếp lại để chỉ buồn những chuyện gì đáng buồn nhất, còn lại thì ráng coi nhẹ, biến chuyện nhỏ hóa không. Lý thuyết thì thế còn thực hành thì chưa biết ra sao!

 Cũng xin thành thật khai báo, từ lúc còn trẻ tôi đã khá bi quan yếm thế, các bạn cùng lớp cho tôi là bà già luôn suy nghĩ lung tung, nhưng tôi cũng cố kềm lòng và cầu nguyện thật nhiều để sống tốt. Tôi thích câu "Khi đã buông thả ở một chiều hướng, chẳng mấy chốc mình sẽ buông thả trong mọi chiều hướng", nên cố gắng chu toàn bổn phận, không dám vượt qua các định kiến xã hội, nhất là các qui luật của đạo Công Giáo. Thấy bà Quỳnh Dao tự tử, mới đầu tôi thầm đồng ý nhưng sau đó dùng lý trí xét lại, tôi biết đạo Chúa không cho tự kết liễu đời mình - dù có khi tôi đã nghĩ tới chuyện này. Mà thôi, như 2 câu thơ trong chuyện Kiều "Bắt phong trần, phải phong trần, Cho thanh cao mới được phần thanh cao", nhiều khi muốn sống mà không sống được, còn muốn chết mà chưa tới số thì năm lần bảy lượt tìm cách cũng không thành công, có những chuyện phải chấp nhận mà không thể làm gì hơn. Rồi cũng sẽ qua, chuyện gì rồi cũng sẽ qua.....

 Qua cái chết của Quỳnh Dao, một vài tài tử đã bị chỉ trích, chê trách vì không lên tiếng chia buồn, thương tiếc. Tôi thấy khán giả cũng lạ, không lên tiếng đâu có nghĩa là không biết ơn, không quan tâm, không biết sao họ có thì giờ mà điểm mặt từng người. Bên Việt Nam các mạng xã hội cũng hay soi mói nghệ sĩ này cho từ thiện nhiều, ca sĩ nào cho ít, ai không cho... Người ta không lên tiếng, không cho cơ quan từ thiện này, cũng có thể người ta đã đóng góp vào việc khác, không nên luận tội, sắp hạng qua vài sự việc trước mắt. Tôi vẫn nhớ câu chuyện người vợ lính Việt Nam Cộng Hòa chết lặng khi chôn xác chồng, có người cho rằng chị không thương chồng nên không khóc, cần trả tiền để có người khóc mướn, có ngờ đâu chị lo xong ma chay thì ngã bệnh nặng, và chung thủy với chồng không hề đi bước nữa dù có nhiều cơ hội khác, vâng, đừng "trông mặt mà bắt hình dong".

 Tính ra càng già, càng cô đơn tôi càng thấm thía các nỗi buồn, các đau khổ trong cuộc đời. Tình hình thế giới ngày càng nhiễu nhương, chiến tranh, tội ác, giả dối, thiên tai khắp nơi. Các loại bệnh tật, sự khác biệt trong ý thức hệ, suy tư đã làm con người khốn đốn. Quá nhiều cảnh khổ, quá nhiều thử thách nghiệt ngã. Đôi khi càng giàu, càng nổi tiếng càng phải vất vả, khổ sở hơn người "phó thường dân" như tôi.  Uớc rằng Quỳnh Dao được mãi bình an trong chọn lựa của mình, và các oán thù tranh chấp được cởi bớt, đời vẫn đẹp dù người đời chơi không đẹp.

 Để tạm kết đôi dòng suy tư hôm nay, tôi xin ghi lại câu thơ của Bạch Cư Dị, khi đọc cuốn "Cánh Hoa Chùm Gởi" của nhà văn Quỳnh Dao:

 "Hoa phi hoa

Vụ phi vụ

Dạ bán lai

Thiên minh khứ

Lai như xuân mộng bất đa thời

Khứ tự triều vân vô thỏa xứ"

 Liêu Quốc Nhĩ dịch là:

 "Chẳng phải là sương

chẳng phải hoa

nửa đêm em đến

sáng em về

đến như giấc mộng xuân không đợi

đi tựa mây trời không định nơi...."

 Vâng, Quỳnh Dao đã ra đi như mây trời, nhẹ nhàng phiêu lãng sau cả một cuộc đời với nhiều thành quả. Tôi còn nặng nợ trần gian, chưa biết bao giờ mới trả xong, dù chỉ là một phụ nữ nhỏ nhoi yếu đuối. Người bạn xem chỉ tay bảo tôi sẽ sống dai, đối với tôi đây là một tiên đoán buồn, vì từ lâu tôi đã không thấy cuộc đời tươi hồng đáng sống, nhất là từ khi ông xã ra đi, còn lại một mình nên thấy ngày và đêm rất dài. Tôi gần đây hay cầu nguyện cho mình được ơn chết liền, thay vì ơn chết lành như trong đạo Chúa hay cầu. Sống mà đau bệnh, lú lẫn, gây phiền cho người khác, không ích lợi gì cho xã hội, thì chết liền là điều tốt nhất phải không? Mà thôi, có nhiều chuyện rất muốn mà không được, lại không nên suy nghĩ tiêu cực làm người khác ảnh hưởng, nên tôi xin phó dâng, xin được "trôi theo dòng đời".... Ai người tri kỷ xin "cùng ta cạn một hồ trường"....

 Nguyễn Ngọc Duy Hân

 

 

Tác động của chính quyền "kiểu Trump" đối với Trung Quốc

Nguồn: James Palmer, "What Trump's Personalized Presidency Means for China,"  Foreign Policy, 17/12/2024

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Dù còn những trở ngại ngăn cản Mỹ và Trung Quốc xích lại gần nhau, Bắc Kinh vẫn có thể tìm ra cách để đạt được các thỏa thuận.

Tiêu điểm tuần này: Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump gợi ý một con đường mới cho quan hệ Mỹ – Trung qua lời mời tham dự lễ nhậm chức của mình; Hoàng tử Andrew của Anh bị cuốn vào một vụ bê bối liên quan đến một doanh nhân người Trung Quốc; Quốc hội Mỹ gia hạn một thỏa thuận hợp tác khoa học bất chấp một số phản đối.

Thông điệp gửi đi từ lời mời tham dự lễ nhậm chức của Trump

Tuần trước, Tổng thống đắc cử Donald Trump đã có một động thái khác thường khi mời Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tham dự lễ nhậm chức của mình dự kiến diễn ra vào tháng Một, đồng thời nói rằng ông và Tập có thể hợp tác để "giải quyết tất cả các vấn đề của thế giới". Mặc dù lời nói của Trump có thể không mang nhiều ý nghĩa thực tế, nhưng nó có thể mở ra một con đường để Trung Quốc tiếp cận chính quyền mới, một con đường mà cho đến nay vẫn chưa chắc Trung Quốc sẽ chọn đi.

Tập Cận Bình dự kiến sẽ không tham dự lễ nhậm chức của Trump và sẽ cử một đại diện thay mặt. Một phần là vì lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, giống như Trump, rất thành thạo trong việc sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ và làm nhục đối thủ chính trị. Tập hiểu rằng sự tham dự của mình sẽ bị hiểu là sự khuất phục, và ông không hứng thú với việc chơi theo cách đó.

Lời mời của Trump cũng không hẳn là thiếu thành ý. Trong khi thường xuyên đe dọa các biện pháp thương mại cứng rắn đối với Trung Quốc nhưng Trump vẫn nhiều lần khen ngợi Tập. Cách thể hiện này dường như là một phần trong quan điểm ngoại giao của Trump: Mọi thứ có thể được giải quyết thông qua các cuộc gặp gỡ cá nhân với những người đứng đầu, bất kể đó là Tổng thống Nga Vladimir Putin hay nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un.

Tuy nhiên, dù Trump và Tập đã gặp nhau nhiều lần trong nhiệm kỳ đầu của Trump nhưng không một cuộc gặp nào mang lại những tiến triển đáng kể trong quan hệ Mỹ – Trung. Có lẽ là vì Trung Quốc do dự nên không tận dụng hết mong muốn của Trump là được tiếp xúc cá nhân và đổi chác lợi ích tiềm năng. Chưa từng có một "thỏa thuận toàn diện" nào được đưa ra từ trước đến nay.

Có một vài lý do cho việc đó. Lãnh đạo chính trị Trung Quốc thường tin vào tuyên truyền của chính họ – cho rằng các chuẩn mực dân chủ phương Tây phải hoạt động như một lớp vỏ bọc che phủ cho cách thức quyền lực thực sự vận hành, cũng giống như những tuyên bố của Trung Quốc rằng họ là một nước dân chủ. Điều này có nghĩa là Trung Quốc nhìn nhận Trump không thể thực hiện những thay đổi mang tính căn bản.

Sự tiếp nối của các chính sách thương mại cứng rắn và thái độ "diều hâu" của chính quyền Biden đã củng cố niềm tin này, ngay cả sau khi mối quan hệ hai nước bình thường hóa thành công vào năm 2023. Hơn nữa, chính sách cứng rắn với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu của Trump phần lớn được định hình bởi những người xung quanh ông như Mike Pompeo và Matt Pottinger thay vì bởi bản thân Tổng thống Trump.

Các nhân sự được chỉ định trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump bao gồm nhiều chính khách cứng rắn với Trung Quốc, từ Peter Navarro quay trở lại cho đến Thượng nghị sĩ Marco Rubio. Đảng Cộng hòa vẫn chưa thống nhất về việc nên coi Trung Quốc là kẻ thù sống còn hay chỉ là một đối thủ đáng gờm. Trump có thể thúc đẩy đảng Cộng hoà thay đổi quan điểm, nhưng chẳng có dấu hiệu nào cho thấy Trump quan tâm đến một thỏa thuận với Bắc Kinh nhiều như cách ông ta quan tâm đến thuế quan.

Trung Quốc cũng không thể xây dựng với nhóm cận thần của Trump một mối quan hệ tương tự như cách các nước láng giềng Đài Loan hay Hàn Quốc đang nỗ lực xây dựng. Bất cứ tuyên bố nào về "tình bạn" giữa các quan chức Mỹ và Trung Quốc đều thường không dựa trên cơ sở thực tế.

Các trở ngại về mặt cấu trúc khiến hai bên khó có thể thúc đẩy các mối quan hệ cá nhân trở nên gần gũi hơn. Các quan chức Mỹ và các nhà phân tích hầu như không thể duy trì mối quan hệ cá nhân với các đối tác Trung Quốc giống như cách họ làm với các quan chức Hàn Quốc hay Nhật Bản vì sợ bị coi là mối nguy an ninh. Các quan chức Trung Quốc còn gặp nhiều nguy hiểm hơn nếu như có mối liên hệ nào ngoài quy định.

Vì vậy, bất kỳ hoạt động vận động hành lang nào cũng phải thông qua các bên trung gian – và ngay cả các tổ chức ở Hồng Kông từng cung cấp cơ sở để có thể phủ nhận trách nhiệm một cách chính đáng, giờ đây cũng đã mất uy tín ở Mỹ kể từ khi Trung Quốc làm suy yếu tự do chính trị tại khu vực này.

Một cách dễ thấy mà Trung Quốc có thể tận dụng từ chính quyền Mỹ đã được Trump cá nhân hoá, đó là các công ty Trung Quốc đã cho thấy rằng họ có thể giành được miễn trừ bằng cách bày tỏ sự tôn trọng với Trump. ZTE đã thực hiện điều này trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, và TikTok đang cố làm như vậy trong thời gian gần đây. Kết quả có thể mở ra cho Bắc Kinh một con đường mới để có thêm các thỏa thuận với Trump

Tin tức đang được quan tâm

Vụ bê bối của Hoàng tử Andrew. Hoàng tử Andrew lại tiếp tục bị cuốn vào một vụ bê bối khác, lần này là liên quan đến mối quan hệ của ông với Dương Đằng Ba (Yang Tengbo), một doanh nhân Trung Quốc hiện bị cấm nhập cảnh vào Anh vì lý do an ninh quốc gia.

Dương, một người bị cáo buộc là đặc vụ có ảnh hưởng, trước đây được báo chí Anh biết đến với biệt danh H6, đã bị RFA tiết lộ danh tính vào tuần trước trước khi thông tin này được công khai tại Vương quốc Anh. Việc kết giao với Dương chỉ là một trong những quyết định sai lầm gần đây của Hoàng tử Andrew mà công chúng được biết đến.

Dương đứng đầu vài hiệp hội thương mại Anh – Trung Quốc và là cố vấn cấp cao của Hoàng tử; ông được giao quyền đại diện Hoàng tử trong các giao dịch tài chính tại Trung Quốc. Tuy nhiên, có thể đây không phải là một âm mưu của Trung Quốc nhằm nhắm đến quyền lực của hoàng gia Anh. Theo tôi, Dương đã vô tình tiếp xúc với Hoàng tử và đã tận dụng cơ hội đó để tăng cường vị thế của mình trong giới an ninh Trung Quốc.

Vụ việc này đã phơi bày một cuộc đấu đá trong nội bộ chính phủ Anh: Chính phủ Đảng Lao động, vừa giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử năm nay, dự định thông qua một Đạo luật Đăng ký Ảnh hưởng Nước ngoài (Foreign Influence Registration Act) vào năm tới, kế thừa từ các kế hoạch của Đảng Bảo thủ và mô phỏng phần nào theo hệ thống đăng ký ở Mỹ. Đạo luật này sẽ yêu cầu các nước trong "nhóm tiên tiến," chẳng hạn như Trung Quốc, phải đăng ký ở cấp độ cao hơn.

Đảng Lao động rất muốn thúc đẩy quan hệ tốt đẹp hơn với Bắc Kinh vì lý do kinh tế và có tin đồn rằng họ đang tìm cách đưa Trung Quốc xuống cấp độ thấp hơn. Câu chuyện về Hoàng tử Andrew có khả năng đã bị rò rỉ nhằm tạo áp lực lên Trung Quốc nhằm làm hỏng các kế hoạch đó.

Thanh lọc chống tham nhũng. Một bài phát biểu của Tập Cận Bình tại một cuộc họp chống tham nhũng vào tháng Một, trong đó nhấn mạnh rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) phải "chĩa mũi dao vào chính mình," đã được đăng tải trên tạp chí Cầu Thị của Đảng vào hôm thứ Hai. Bài phát biểu này được công bố như một phần của chiến dịch chống tham nhũng trong quân đội đang diễn ra, một chiến dịch đã khiến quan chức cấp cao Miêu Hoa và hai bộ trưởng quốc phòng bị hạ bệ chỉ trong vòng hai năm qua.

Kể từ khi lên cầm quyền, Tập Cận Bình đã tận dụng các chiến dịch chống tham nhũng để loại bỏ kẻ thù chính trị. Tuy nhiên, Tập cũng thật sự tin rằng tham nhũng chính là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sự tồn vong của ĐCSTQ (dù vậy, gia đình Tập rất giàu có).

Trong những năm 2000, một số lãnh đạo đảng đã nhận thức rằng để kiềm chế tham nhũng, họ cần phải cho phép một số mức độ giám sát công khai đối với chính phủ. Tuy nhiên, Tập Cận Bình lại coi sự công khai đó như một mối đe dọa không kém gì tham nhũng. Ông chủ trương duy trì kỷ luật nội bộ và giữ quyền kiểm soát hoàn toàn quá trình này.

Công nghệ và Kinh doanh

Thỏa thuận khoa học vẫn được duy trì. Một thỏa thuận hợp tác khoa học quan trọng giữa Mỹ và Trung Quốc, được ký kết lần đầu tiên vào năm 1979, đã được gia hạn trong tuần này dù bị một số nghị sĩ Mỹ phản đối. Thỏa thuận này có các điều khoản bảo vệ sở hữu trí tuệ được thắt chặt, tuy nhiên, không rõ liệu Trung Quốc có thực sự áp dụng các điều khoản này hay không; Trung Quốc thường xuyên khuyến khích các công ty đánh cắp sở hữu trí tuệ của Mỹ và giúp đỡ các công ty này thực hiện hành động đó.

"Sáng kiến Trung Quốc" của chính quyền Trump, cộng với tác động của đại dịch COVID-19, đã gây thiệt hại cho sự hợp tác khoa học giữa Mỹ và Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên. "Sáng kiến Trung Quốc" đã làm dấy lên sự chú ý đến những mối liên hệ mơ hồ giữa một số nhà khoa học ở Mỹ và nguồn tài trợ đến từ Trung Quốc, để rồi đến cuối cùng sáng kiến lại bị nhìn nhận như là một thất bại khi nó biến thành cuộc săn lùng nhắm vào các nhà khoa học gốc Hoa, khiến cho các tài năng khoa học bị đẩy ra xa.

Trong khi trước đây Trung Quốc luôn tìm cách tiếp cận tài sản trí tuệ của Mỹ để bắt kịp tốc độ phát triển thì cục diện nay đã thay đổi, đặc biệt trong các lĩnh vực như xe điện.

Phản ứng với cuộc tấn công của nhóm hacker Bão Muối (Salt Typhoon). Tác động của cuộc tấn công do nhóm hacker Bão Muối thực hiện – vụ hack lớn của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng viễn thông Mỹ mùa xuân qua – vẫn tiếp tục lan rộng. Động thái trả đũa đầu tiên của Washington là lệnh cấm China Telecom hoạt động tại Mỹ — tuy nhiên, biện pháp này không có tác dụng nhiều vì tập đoàn nhà nước này đã phải chịu những hạn chế nghiêm ngặt từ trước.

Tuy nhiên, tác động chính của cuộc tấn công có thể là về mặt chính trị. Tầm ảnh hưởng của nhóm hacker Bão Muối đủ lớn để khiến các cuộc trao đổi tại Quốc hội về tầm ảnh hưởng của Trung Quốc thúc đẩy những người trước đây ôn hòa chuyển sang ủng hộ chính sách cứng rắn. Điều này có thể định hướng hướng đi của Quốc hội trong nhiệm kỳ sắp tới.