Nguyễn Ngọc Duy Hân
Nữ
sĩ Quỳnh Dao vừa qua đời ngày 4 tháng 12, 2024, hưởng thọ 86 tuổi. Khi bà bắt
đầu nổi tiếng trên văn đàn, tôi chỉ mới chào đời, nhưng sau đó tôi đã theo dõi
và đọc khá nhiều tác phẩm của nhà văn này. Dĩ nhiên tôi rất ái mộ bà và từng
thương vay khóc mướn với các nhân vật trong chuyện.
Được
biết bà lấy bút hiệu Quỳnh Dao là do ý từ sách Thi kinh, qua câu: "Bạn cho
tôi một quả mộc qua, tôi sẽ đền trả lại bạn viên ngọc sáng". Quỳnh Dao là
tên một loại ngọc đẹp.
Năm
1949 Quỳnh Dao theo cha mẹ di cư tới Đài Loan, tức là đi tị nạn Tàu Cộng. Người
bạn thân của tôi là anh Chính viết trên Facebook là nhờ sang được xứ tự do nên
Quỳnh Dao mới có cơ hội phát triển tài năng, và xuất bản được các tiểu thuyết
mà nếu ở dưới chế độ cộng sản, thì sẽ bị kết án là "đồi trụy, tiểu tư
sản", sách sẽ bị đốt và bị bắt đi học tập cải tạo... Thế mà trong nước các
tờ báo Đảng lại mập mờ, viết như thể Quỳnh Dao là tác giả của Trung Cộng.
Từ
lúc còn trẻ Quỳnh Dao đã biết chống đối các tư tưởng bảo thủ, như quan niệm cho
là con gái không có tài mới là con gái đức hạnh, tức là người phụ nữ không nên
nổi tiếng, không được làm việc xã hội mà chỉ ở trong nhà thêu thùa nấu nướng,
phục vụ nhà chồng.
Bà
sống với con người thật của mình: yêu bằng hết con tim, sáng tác, làm việc
không ngưng nghỉ. Qua hơn 100 tập truyện ngắn, gần 60 bộ tiểu thuyết, trong đó
gần 20 cuốn được dựng thành phim truyền hình và điện ảnh, nhờ đó bà đã có một
tài sản gần 350 triệu đô Mỹ. Bà nổi tiếng đến nỗi một số người đã viết chuyện
"lá cải" rồi mạo tên Quỳnh Dao để dễ bán. Bà đã góp phần trong văn
hóa, cũng như làm giàu nền kinh tế, nâng đỡ nhiều nghệ sĩ trở thành ngôi sao
nổi tiếng qua việc xuất bản, làm phim.
Về
đời tư, Quỳnh Dao chỉ có một người con trai, anh đã có vợ con tức là Quỳnh Dao
đã được làm bà nội. Bà trải qua 2 đời chồng và mối tình đầu với người thầy giáo
lớn hơn mình 25 tuổi. Người thầy thuở ấy là một người thông thái, độ lượng
trong cái nhìn của cô học trò ngây thơ, lãng mạn. Nhưng xã hội Trung Hoa rất
khắt khe, không chấp nhận mối tình này dù 2 người đang "còn không".
Tức là Quỳnh Dao còn trẻ chưa hề gặp gia đình, còn ông thầy thì góa vợ. Tuổi
trẻ ngày nay nhất là người Âu Mỹ sẽ buột miệng nói "So what!". Ông
Trump tổng thống Mỹ lớn hơn bà vợ Melania 24 tuổi, ông Macron tổng thống Pháp
thì lại thua bà vợ là cô giáo của mình 24 tuổi, nhưng họ vẫn vượt qua được
những lời đàm tiếu để đến với nhau. Chắc thầy trò Quỳnh Dao phải than rằng
"Lũ chúng ta, đầu thai lầm thế kỷ" (thơ Vũ Hoàng Chương). Có lẽ vì
yêu nên Quỳnh Dao đã chểnh mảng sách vở, thi rớt đại học 2 lần. Chuyện hẹn hò
cũng bị đổ bể, ông thầy bị chuyển đi thật xa dạy học, cô bị cha mẹ la mắng nặng
lời. Với tánh tình mẫn cảm, yếu đuối, cô tự tử nhưng không thành.
Chuyện
tình trắc trở này sau đó được Quỳnh Dao xào nấu, diễn tả lại trong cuốn tiểu
thuyết Song Ngoại - tức là ngoài cửa sổ lớp học. Hồi đọc chuyện này, tôi
đã ngơ ngẩn cảm thương cho 2 nhân vật chính, xót xa trong đoạn cuối khi cô học
trò lặn lội tìm gặp người yêu cũ sau bao năm xa cách; khi ấy cô đã có chồng có
con, còn người thầy thì trở nên ốm yếu, ho hen, mất hẳn đôi mắt đam mê, phong
độ khi xưa. Giá mà cô đừng đi thăm thầy thì hình ảnh cũ sẽ mãi đẹp như thơ, ôi
thực tế phũ phàng. Tiện đây tôi cũng xin mở ngoặc, có vài anh bạn lặn lội về
Việt Nam thăm lại bạn gái cũ, thấy hình ảnh rất khác mà anh diễn tả nguyên văn
"Ối giời ơi, cô ấy nằm võng cho con bú, vú dài chấm đất", anh đành ôm
thất vọng mà chạy có cờ!
Trở
lại chuyện thật ở ngoài đời sau khi cuốn Song Ngoại xuất bản, ông Khánh Quân -
chồng của Quỳnh Dao - cảm thấy xấu hổ vì chuyện tình cũ của vợ bị phơi bày công
khai, nên ông viết bài bêu rếu Quỳnh Dao trên báo. Cũng có tin nói là ông ganh
tài, mang mặc cảm mình kém nổi tiếng, tài ba thua vợ, nên lục đục xảy ra, họ ly
dị để chấm dứt cuộc hôn nhân kéo dài chỉ 5 năm.
Trong
hồi ký, Quỳnh Dao từng tự nhận mình chỉ là ''người kể chuyện''. Bà quan niệm
viết văn không cần câu cú trau chuốt, chỉ cần thật lòng, tình tiết cảm động. Vì
thế dù ông Khánh Quân có lần chê văn của bà thiếu chiều sâu, bà vẫn tiếp tục
lối viết xuất phát từ trái tim. Điều này tôi rất đồng ý, dù viết hay sống, sự
chân thành không màu mè mới bền vững, gây xúc động. Tác giả thơ, văn, nhạc đi
vào lòng người thường nhờ chủ đề và cách diễn tả phổ thông, nói dùm tâm trạng
người đọc, giúp tìm thấy chính mình ở trong câu chuyện, không cần bóng gió cao
siêu ở cõi trên.
Năm
1979, bà kết hôn lần thứ hai với ông Bình Hâm Đào, là người nổi tiếng trong
giới báo chí truyền thông Trung Hoa, nhưng sau này ông bị đột quỵ sống đời thực
vật không còn nhận ra bà là ai. Mối tình và cuộc hôn nhân với Bình Hâm Đào lại
cũng bị chống đối khá nhiều, vì ông Đào đã có vợ con, Quỳnh Dao cam lòng chấp
nhận làm vợ bé. Sau này ông Đào chính thức ly dị vợ cũ và họ đã hợp thức hóa
với nhau, nhưng các con riêng của ông Đào luôn lên án Quỳnh Dao với tội phá
hoại gia cang. Có lẽ vì thân phận kẻ đến sau, các câu chuyện của bà thường có
hình ảnh tình yêu tay ba, rắc rối và khó giải quyết đến nỗi độc giả là người
ngoài cuộc mà còn bối rối không biết tính sao. Giữa lý trí và tình cảm luôn có
khó khăn, đường nào cũng không toàn vẹn.
Có
thể nói, Quỳnh Dao không chỉ là một người tài sắc vẹn toàn mà còn rất giàu, rất
nổi tiếng, rất biết cách sống. Tòa lâu đài 7 tầng tại Đài Bắc - Đài Loan, nơi
bà ở rất đẹp, đầy đủ tiện nghi trong ngoài, là nơi du khách có thể thăm viếng.
Bà đã tâm sự: "Tôi đã thực sự sống, chưa bao giờ lãng phí đời mình. Đừng
bỏ lỡ những khoảnh khắc tuyệt vời của riêng mình dù cuộc sống này không hoàn
hảo".
Quỳnh
Dao rất yêu thích hoa lan, nhìn bà tôi bỗng nhớ tới câu hát của Vũ Đức Nghiêm:
"Em mong manh như một cành lan".
Nói
tới Quỳnh Dao thì cũng phải nhắc tới dịch giả Liêu Quốc Nhĩ, người có cách dịch
thuật tài tình, đã chuyển tải câu chuyện từ tiếng Tàu sang tiếng Việt một cách
uyển chuyển nhất.
Cuối
đời, Quỳnh Dao tự tử lần thứ 2 thành công do dùng hơi gas, chết vì ngạt thở ngộ
độc khí carbon monoxide. Bà đã toại nguyện với ước mơ "tươi đẹp và nhẹ
nhàng bay đi". Bà nhắn với con trai: "Mẹ chẳng có gì lúc chào đời thì
lúc đi cũng mong được đơn giản gọn ghẽ. Chúng ta có trách nhiệm giữ gìn môi
trường sống sạch sẽ cho những sinh mệnh mới đang nối tiếp nhau chào đời".
Điểm
qua cuộc đời nữ sĩ Quỳnh Dao, tôi bỗng nhớ tới vài chi tiết nho nhỏ khi mới
sang Canada. Hồi ấy tôi mới sanh 2 con trai, ở nhà chăm sóc con chỉ đi làm
part-time cuối tuần nên có nhiều thời gian rảnh rỗi, tha hồ xem phim bộ. Một
trong những cuốn phim từ tiểu thuyết Quỳnh Dao tôi hay xem là bộ "Xóm
Vắng" do Tần Hán và Lưu Tuyết Hoa đóng vai chánh. Cô Tuyết Hoa này khóc
rất dễ dàng, làm khán giả trong đó có tôi hay khóc lây. Ông xã tôi hồi đó đi
phố Tàu Toronto mướn phim về cho tôi xem, hay cười chọc ghẹo kèm theo đống phim
là hộp khăn giấy (hồi ấy chưa có internet, chưa xem phim online được). Cũng cần
mở ngoặc cuộc đời của Lưu Tuyết Hoa rất khổ, từ đó tôi thấy người đẹp, tài
năng, đầy cơ hội mà còn phải khổ thì huống chi mình, thôi thì hãy chấp nhận.
Một người bạn Canada hồi ấy hay ghé nhà chơi, ông ta bảo tôi nhìn giống Lưu
Tuyết Hoa trong phim Xóm Vắng. Tôi nhận câu nói này như một lời khen, dù tôi
chỉ giống ở chi tiết gầy nhom và đeo cặp mắt kiếng cận thật to (Hồi ấy tôi chỉ
nặng hơn 40 ký).
Một
nhân vật trong tiểu thuyết Quỳnh Dao mà tôi luôn bị ám ảnh là hình ảnh về già
của Hắc báo Lục Chấn Hoa, trong cuốn Dòng Sông Ly Biệt. Ông là người quyền lực
hét ra lửa, giàu tiền và nhiều vợ, bao nhiêu dòng con nhưng về già chỉ tìm được
niềm vui khi tắm cho con chó.
Rồi
còn biết bao nhân vật trong Mùa Thu Lá Bay, Kỷ độ tịch dương hồng, Bên dòng
nước, Tuyết Kha, Hải Âu Phi Xứ, Hoàn Châu các các, Người vợ câm, Một thoáng
mộng mơ, Tương tư Thảo, Bên Bờ Quạnh Hiu, Ba đóa hoa, Trôi theo dòng đời... Tủ
sách nhà tôi hiện còn rất nhiều chuyện của Quỳnh Dao, sau này tôi chết đi các
con sẽ đem bỏ thùng rác. Thật ra thì từ hôm ông xã mất cách đây 7 tuần, tôi
cũng đã dọn dẹp và vất bớt một số sách, phim video, CD nhạc... Tiếc lắm nhưng
không còn hợp thời và không còn nhiều chỗ chứa nữa, coi như đây là bắt đầu của
sự "buông bỏ". Tôi bỏ bớt sách mà lòng đau lắm, cuốn nào cũng
hay, cũng tràn đầy kỷ niệm. Dọn dẹp bên ngoài xong thì thiết nghĩ tôi cũng cần
thu dọn bên trong tâm hồn, cần vứt bớt những sân si, trách móc. Vì tâm hồn mộng
mơ đa cảm nên tôi nhủ lòng cũng cần tuyển chọn, sắp xếp lại để chỉ buồn những
chuyện gì đáng buồn nhất, còn lại thì ráng coi nhẹ, biến chuyện nhỏ hóa không.
Lý thuyết thì thế còn thực hành thì chưa biết ra sao!
Cũng
xin thành thật khai báo, từ lúc còn trẻ tôi đã khá bi quan yếm thế, các bạn
cùng lớp cho tôi là bà già luôn suy nghĩ lung tung, nhưng tôi cũng cố kềm lòng
và cầu nguyện thật nhiều để sống tốt. Tôi thích câu "Khi đã buông thả ở
một chiều hướng, chẳng mấy chốc mình sẽ buông thả trong mọi chiều hướng",
nên cố gắng chu toàn bổn phận, không dám vượt qua các định kiến xã hội, nhất là
các qui luật của đạo Công Giáo. Thấy bà Quỳnh Dao tự tử, mới đầu tôi thầm đồng
ý nhưng sau đó dùng lý trí xét lại, tôi biết đạo Chúa không cho tự kết liễu đời
mình - dù có khi tôi đã nghĩ tới chuyện này. Mà thôi, như 2 câu thơ trong
chuyện Kiều "Bắt phong trần, phải phong trần, Cho thanh cao mới được phần
thanh cao", nhiều khi muốn sống mà không sống được, còn muốn chết mà chưa
tới số thì năm lần bảy lượt tìm cách cũng không thành công, có những chuyện
phải chấp nhận mà không thể làm gì hơn. Rồi cũng sẽ qua, chuyện gì rồi cũng sẽ
qua.....
Qua
cái chết của Quỳnh Dao, một vài tài tử đã bị chỉ trích, chê trách vì không lên
tiếng chia buồn, thương tiếc. Tôi thấy khán giả cũng lạ, không lên tiếng đâu có
nghĩa là không biết ơn, không quan tâm, không biết sao họ có thì giờ mà điểm
mặt từng người. Bên Việt Nam các mạng xã hội cũng hay soi mói nghệ sĩ này cho
từ thiện nhiều, ca sĩ nào cho ít, ai không cho... Người ta không lên tiếng,
không cho cơ quan từ thiện này, cũng có thể người ta đã đóng góp vào việc khác,
không nên luận tội, sắp hạng qua vài sự việc trước mắt. Tôi vẫn nhớ câu chuyện
người vợ lính Việt Nam Cộng Hòa chết lặng khi chôn xác chồng, có người cho rằng
chị không thương chồng nên không khóc, cần trả tiền để có người khóc mướn, có
ngờ đâu chị lo xong ma chay thì ngã bệnh nặng, và chung thủy với chồng không hề
đi bước nữa dù có nhiều cơ hội khác, vâng, đừng "trông mặt mà bắt hình
dong".
Tính
ra càng già, càng cô đơn tôi càng thấm thía các nỗi buồn, các đau khổ trong
cuộc đời. Tình hình thế giới ngày càng nhiễu nhương, chiến tranh, tội ác, giả
dối, thiên tai khắp nơi. Các loại bệnh tật, sự khác biệt trong ý thức hệ, suy
tư đã làm con người khốn đốn. Quá nhiều cảnh khổ, quá nhiều thử thách nghiệt
ngã. Đôi khi càng giàu, càng nổi tiếng càng phải vất vả, khổ sở hơn người
"phó thường dân" như tôi. Uớc rằng Quỳnh Dao được mãi bình an
trong chọn lựa của mình, và các oán thù tranh chấp được cởi bớt, đời vẫn đẹp dù
người đời chơi không đẹp.
Để
tạm kết đôi dòng suy tư hôm nay, tôi xin ghi lại câu thơ của Bạch Cư Dị, khi
đọc cuốn "Cánh Hoa Chùm Gởi" của nhà văn Quỳnh Dao:
"Hoa phi hoa
Vụ phi vụ
Dạ bán lai
Thiên minh khứ
Lai như xuân mộng bất đa thời
Khứ tự triều vân vô thỏa xứ"
Liêu
Quốc Nhĩ dịch là:
"Chẳng phải là sương
chẳng phải hoa
nửa đêm em đến
sáng em về
đến như giấc mộng xuân không đợi
đi tựa mây trời không định nơi...."
Vâng,
Quỳnh Dao đã ra đi như mây trời, nhẹ nhàng phiêu lãng sau cả một cuộc đời với
nhiều thành quả. Tôi còn nặng nợ trần gian, chưa biết bao giờ mới trả xong, dù
chỉ là một phụ nữ nhỏ nhoi yếu đuối. Người bạn xem chỉ tay bảo tôi sẽ sống dai,
đối với tôi đây là một tiên đoán buồn, vì từ lâu tôi đã không thấy cuộc đời
tươi hồng đáng sống, nhất là từ khi ông xã ra đi, còn lại một mình nên thấy
ngày và đêm rất dài. Tôi gần đây hay cầu nguyện cho mình được ơn chết liền, thay
vì ơn chết lành như trong đạo Chúa hay cầu. Sống mà đau bệnh, lú lẫn, gây phiền
cho người khác, không ích lợi gì cho xã hội, thì chết liền là điều tốt nhất
phải không? Mà thôi, có nhiều chuyện rất muốn mà không được, lại không nên suy
nghĩ tiêu cực làm người khác ảnh hưởng, nên tôi xin phó dâng, xin được
"trôi theo dòng đời".... Ai người tri kỷ xin "cùng ta cạn một hồ
trường"....
Nguyễn Ngọc Duy Hân
No comments:
Post a Comment